Yếu tố môi trường có thể dẫn đến ung thư

Trong một nghiên cứu mới từ Đại học Stony Brook ở New York cho thấy chỉ có 10% - 30% bệnh ung thư bị ảnh hưởng bởi nguyên nhân không giải thích được. Còn lại 70% đến 90% là kết quả của các yếu tố môi trường hoặc thói quen sinh hoạt cá nhân. Tiến sĩ Phan Minh Liêm - Viện Ung thư MD Anderson (Mỹ) cũng cho biết hơn 70% trường hợp ung thư là do yếu tố môi trường như không khí ô nhiễm, sử dụng nước uống, thực phẩm “bẩn”, môi trường làm việc độc hại... Vậy yếu tố môi trường tại sao lại được đánh giá là nguyên nhân cao nhất dẫn đến căn bệnh ung thư? Hãy cùng HoiBenh tìm hiểu câu trả lời ngay sau đây, để từ đó chúng ta sẽ có cái nhìn khách quan hơn về căn bệnh này. Từ đó có thể tự mình phòng chống, bảo vệ sức khỏe cho chính bản thân và cả gia đình.

Ung thư là gì?

Về cơ bản, ung thư được gây ra bởi sự phân chia không kiểm soát của các tế bào bị lỗi trong quá trình phân bào. Khi các tế bào phân chia quá mức có thể tạo ra một khối u. Nếu các tế bào của khối u không lây lan và phát triển thì gọi là u lành tính, chúng không phải ung thư và thường có thể loại bỏ được. Ngược lại nếu các tế bào có thể xâm nhập vào các mô hoạc các cơ quan khỏe mạnh, hoặc lây lan khắp cơ thể qua máu hay hệ bạch cầu và liên tục phát triển mạnh thì các khối u này là u ác tính và có thể di căn, hay còn gọi là ung thư. Khi tất cả của các mô cơ thể bị thoái hóa bởi sự tăng trưởng khối u và dẫn đến cái chết.

Yếu tố môi trường là nguyên nhân dẫn đến ung thư

Theo một số nghiên cứu từ các nhà khoa học, chỉ có 10% - 30% nguyên nhân gây ung thư là do các rối loạn từ bên trong cơ thể gồm các rối loạn nội tiết, tổn thương gen có tính di truyền. Còn lại là do ảnh hưởng trực tiếp từ môi trường bên ngoài bao gồm lối sống thiếu khoa học, các thói quen, tập tục xấu như hút thuốc, uống rượu, chế độ dinh dưỡng và một số yếu tố do bệnh nghề nghiệp, ô nhiễm môi trường... đều là nguy cơ dẫn đến bệnh ung thư cao nhất. Vì vậy có thể chia yếu tố môi trường gây nên bệnh ung thư thành 2 nhóm chính là nhóm tác nhân hóa học và nhóm tác nhân vật lý.

1. Nhóm tác nhân hóa học

• Hút thuốc lá và uống rượu bia được xem là nguyên nhân hàng đầu trong việc dẫn đến bệnh các bệnh ung thư ở người bao gồm ung thư phổi, thanh quản, thực quản, khoang miệng, bàng quang, tụy, dạ dày. Vì trong thuốc lá ngoài chất nicotin ảnh hướng lên hệ tim mạch còn có trên 40 loại hoá chất khác nhau. Và trong đó, benzopyren là chất có khả năng 100% gây ra ung thư trên thực nghiệm. Những người hút thuốc sẽ có nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi và thanh quản cao hơn người không hút thuốc. Nếu người hút thuốc có kèm theo nghiện rượu, bia thì nguy cơ mắc ung thư càng cao hơn nữa, phổi và gan sẽ cùng bị hủy hoại cùng với đó là các bệnh lý liên quan đến đường tiêu hóa. Người đang hút thuốc mà bỏ hút thì nguy cơ bị ung thư sẽ giảm dần theo thời gian. Sau 5 năm ngừng hút thì nguy cơ bị ung thư phổi giảm đi 50%, sau 10 năm ngừng hút thì nguy cơ còn không đáng kể, gần như người không hút. Những người không hút thuốc nhưng sống hoặc làm việc trong môi trường cùng với người hút thuốc cũng có nguy cơ mắc các loại bệnh liên quan đến thuốc lá như bệnh tim mạch, hô hấp...
• Chế độ ăn uống không hợp lý, ăn nhiều chất mỡ động vật, tiêu thụ quá mức các loại thịt đỏ như thịt bò, thịt lợn và thịt cừu nhưng ăn ít chất xơ sẽ có nguy cơ ung thư đại trực tràng. Ăn các loại thịt xông khói, thịt nguội, cá muối, các loại mắm, dưa muối, cà muối có nhiều muối nitrat, nitrit, và nitrosamin là các chất gây ung thư thực quản và dạ dày. Gạo và lạc là 2 loại thực phẩm dễ bị nấm mốc Aspergillus flavus xâm nhiễm và tiết ra một loại chất độc là aflatoxin, chất này gây ra ung thư gan nguyên phát.
• Những người ít vận động thể chất dẫn đến thừa cân, béo phì làm cơ thể sản xuất nhiều estrogen kích hoạt ung thư. Trọng lượng cơ thể quá mức có mối liên hệ với nguy cơ phát triển ung thư vú phụ nữ sau khi mãn kinh.
• Sử dụng các chất bảo quản thực phẩm, các chất nhuộm màu thực phẩm có nguồn gốc hoá học, các chất trung gian chuyển hoá và sinh ra từ thực phẩm bị nấm mốc, lên men là nguyên nhân gây ra nhiều loại ung thư như ung thư dạ dày, ung thư gan, ung thư đại tràng...
• Các loại ung thư gây ra do nghề nghiệp thường xảy ra ở cơ quan tiếp xúc trực tiếp như da, hệ thống hô hấp và hệ tiết niệu. Với những người làm việc tron các xí nghiệp có sử dụng các hoá chất cũng có nguy cơ bị bệnh ung thư. Ước tính nhóm nguyên nhân này gây ra khoảng 2-8% trong tổng số các loại ung thư. Ung thư bàng quang xảy ra ở những người thợ nhuộm có tiếp xúc với chất anilin trong phẩm nhuộm, ung thư phổi ở những công nhân khai thác mỏ amiăng hay làm việc tiếp xúc với chất thạch tín, ung thư máu ở những người tiếp xúc với chất ben-zen, ung thư thanh quản ở những người tiếp xúc với khí mù tạc...
• Sử dụng thuốc trừ sâu diệt cỏ cũng là yếu tố nguy cơ gây ung thư không chỉ gây hại cho người trực tiếp phun xịt mà còn ảnh hưởng đến nguồn thực phẩm mà người tiêu dùng mua phải. Các chất độc này sẽ dần tích tụ trong cơ thể con người và có nguy cơ dẫn đến ung thư.
• Những người bị nhiễm chất độc da cam cũng có nguy cơ bị ung thư, các nhà khoa học Mỹ đã nghiên cứu và kết luận, chất dioxin trong chất độc màu da cam cũng làm tăng tỷ lệ ung thư gan, máu, hạch, phần mềm ở các cựu chiến binh Mỹ ở những vùng có rải chất độc hoá học trong chiến tranh ở miền Nam Việt Nam.

2. Nhóm tác nhân vật lý gây bệnh ung thư

• Gồm các bức xạ ion hoá như tia Rơn-ghen, tia phóng xạ phát ra từ các máy chiếu chụp Xquang và các chất phóng xạ dùng trong y học và một số ngành khoa học, có khả năng gây tổn thương gen và sự phát triển tế bào khi bị chiếu xạ. Loại nguyên nhân này chiếm 3% trong số các trường hợp ung thư; những công nhân khai thác mỏ uranium thường có nguy cơ mắc bệnh ung thư phổi. Còn ung thư da và ung thư máu hay gặp ở một số người làm nghề tiếp xúc với tia Xquang.
• Ngoài ra, tia cực tím sinh ra do ánh sáng mặt trời cũng là tác nhân gây ra bệnh ung thư da. Những người thường xuyên phải làm việc ngoài trời thiếu phương tiện che nắng có nguy cơ mắc bệnh ung thư da cao hơn người có vật dụng che chắn, bảo vệ. Vì vậy, không nên tắm nắng và ở ngoài quá lâu dưới ánh nắng gay gắt, có nhiều tia cực tím.

Như vậy chúng ta có thể thấy rằng, bệnh ung thư không phải do một nguyên nhân gây ra mà có rất nhiều nguyên nhân trong môi trường sống tùy theo mỗi loại ung thư. Trong số các nguyên nhân gây bệnh ung thư thì việc hút thuốc và chế độ dinh dưỡng không hợp lý là hai nguyên nhân quan trọng và gây nhiều loại ung thư nhất. Vì thế mỗi người cần có chế độ sinh hoạt lành mạnh, nói không với thuốc lá và điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý. Hạn chế tối đa các chất béo, ăn nhiều rau xanh, hoa quả và các ngũ cốc dạng nguyên hạt, có thể làm giảm nguy cơ mắc các loại ung thư. Cùng với đó là chế độ luyện tập thể dục thể thao hàng ngày rèn luyện sức khỏe, tăng hệ miễn dịch và đảo thải các cholesteron cho một cơ thể khỏe mạnh hoàn toàn và phòng chống bệnh tật. Nên thường xuyên kiểm tra sức khỏe và tầm soát ung thư định kỳ để có thể yên tâm và có kế hoạch điều trị kịp thời.