Bại não ở trẻ em

Khái niệm bại não ở trẻ em

Bại não (CP) là một nhóm các rối loạn thần kinh ảnh hưởng đến đến trương lực cơ, vận động và giữ thăng bằng ở trẻ nhỏ. Ngoài ra, nó còn có thể ảnh hưởng đến các chức năng khác như thở, kiểm soát hoạt động bàng quang và ruột, ăn uống và nói chuyện, vv...

CP thường được gây ra bởi tổn thương não xảy ra trước hoặc trong khi sinh em bé, hoặc trong 3 đến 5 năm đầu đời của trẻ. Theo thống kê Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (CDC) , cứ 1000 trẻ em trên toàn thế giới thì có 1,5-4 trẻ mắc bệnh bại não.

Các thể bại não

Có 3 thể bại não:

Bại não thể liệt cứng chiếm 70 - 80 % số người bị mắc bệnh bại não với các cơ co cứng, cử động khó khăn. Có thể gặp các trường hợp:

• Liệt cứng hai chi dưới: trẻ gặp khó khăn khi đi vì các cơ bó sát trong hông và chân làm cho hai chân chụm vào nhau và giao nhau tại đầu gối (còn được gọi là cắt kéo).
• Liệt cứng nửa người: trong trường hợp này, cánh tay thường bị liệt nghiêm trọng hơn chân.
• Liệt cứng tứ chi: trong đó cả bốn chi và thân người bị liệt và thường thì cả các cơ điều khiển mồm và lưỡi cũng bị liệt. Trẻ em bị liệt cứng tứ chi bị chậm trí tuệ và có những vấn đề khác.

Bại não thể loạn động. chiếm 10 - 20 % số người mắc bệnh bại não, gây ảnh hưởng tới toàn bộ cơ thể. Đây là thể bệnh được đặc trưng bằng sự thay đổi thất thường của trương lực cơ (lúc tăng, lúc giảm) và thỉnh thoảng có những cử động không kiểm soát được (có thể là những cử động chậm và đau hoặc nhanh và giật giật). Trẻ mắc bệnh này thường khó có tư thế ngồi hoặc dáng đi bình thường. Do các cơ điều khiển nét mặt và lưỡi cũng bị ảnh hưởng cho nên người bệnh cũng gặp khó khăn khi bú, nuốt và nói.

Bại não thể thất điều. chỉ chiếm khoảng 5-10 % số người mắc bệnh bại, gây ảnh hưởng đến khả năng cân bằng tư thế và phối hợp động tác. Người bệnh có thể đi nhưng với một dáng điệu không vững và gặp khó khăn với những cử động cần phải có sự phối hợp chính xác, ví dụ như viết.

Nguyên nhân gây bại não ở trẻ em

Hầu hết bại não ở trẻ có liên quan đến tổn thương não xảy ra trước hoặc trong khi sinh và nó được gọi là bại não bẩm sinh, chiếm khoảng 70%. Nguyên nhân có thể do:

Nhiễm trùng trong thời kỳ mang thai. Một số nhiễm trùng ở phụ nữ mang thai có thể gây tổn thương não của bào thai và gây bại não sau này như:

• Rubella (sởi Đức) , một bệnh do virus có thể phòng ngừa bằng vắc-xin
• Thủy đậu , còn được gọi là varicella có thể phòng ngừa bằng vắc-xin.
• Cytomegalovirus , gây ra các triệu chứng giống như ở mẹ
• Herpes , có thể truyền từ mẹ sang con chưa sinh và có thể làm hỏng hệ thần kinh đang phát triển của em bé
• Toxoplasmosis, một loại ký sinh trùng được tìm thấy trong đất, phân mèo và thức ăn bị nhiễm độc
• Bệnh giang mai , một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn lây qua đường tình dục
• Zika , một loại virus do muỗi lây truyền qua người

Thiếu khí não bào thai. Ví dụ, khi chức năng nhau thai bị giảm sút hoặc bị bóc tách khỏi thành tử cung trước khi sinh, có thể làm giảm lượng oxy cung cấp cho bào thai.

Sinh non. Những đứa trẻ sinh non có cân nặng nhẹ hơn 3 kg có nguy cơ mắc bệnh bại não nhiều hơn những trẻ được sinh đủ tháng gấp 30 lần.

Những biến chứng trong quá trình chuyển dạ và sinh nở. Cho mãi đến gần đây các bác sĩ mới tin rằng ngạt (thiếu oxy) trong quá trình chuyển dạ và sinh nở là nguyên nhân của hầu hết các trường hợp bại não. Các cuộc nghiên cứu gần đây cho thấy rằng những nguyên nhân này chỉ chiếm 10 phần trăm trong những nguyên nhân gây bại não.

Bệnh bất đồng nhóm máu Rh. Bất đồng nhóm máu Rh là sự bất tương hợp nhóm máu giữa người mẹ và bào thai có thể gây tổn thương não dẫn đến bại não. Rất may là bệnh bất đồng nhóm máu Rh có thể ngăn ngừa được bằng cách tiêm vào người mẹ mang Rh-âm (Rh-negative) một sản phẩm máu được gọi là Rh immune globulin vào tuần thứ 28 trong thời kỳ mang thai và tiêm nhắc lại một lần nữa sau khi sinh cho đứa trẻ mang Rh-dương (Rh-positive).

Những dị tật bẩm sinh khác. Các trẻ có những bất thường về cấu trúc não, nhiều bệnh di truyền, những bất thường của nhiễm sắc thể, và những dị tật cơ thể khác cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh bại não.

Triệu chứng thường gặp ở bại não trẻ em

Các triệu chứng và mức độ của bại não là khác nhau với mỗi trẻ. Một số người bị CP có thể gặp khó khăn khi đi và ngồi, nhưng số khác có thể gặp khó khăn trong việc nắm bắt đồ vật.

Các triệu chứng có thể trở nên nghiêm trọng hơn hoặc ít nghiêm trọng hơn theo thời gian vad còn thay đổi tùy thuộc vào phần não bị ảnh hưởng.

Một số dấu hiệu bạn có thể dễ dàng nhận biết thông qua vận động của trẻ. Đó là:

• trẻ gặp khó khăn, mất nhiều thời gian trong việc đạt được các mốc kỹ năng vận động như lẫy, ngồi một mình hoặc bò
• rối loạn trương lực cơ
• chậm nói
• co cứng cơ
• mất thăng bằng , hoặc thiếu sự phối hợp cơ bắp
• run hoặc động tác vụng về, không kiểm soát.
• chảy nước dãi, khó nuốt
• đi lại khó khăn
• vấn đề về thần kinh, chẳng hạn như co giật , thiểu năng trí tuệ và mù lòa.

Bại não gây ra các vấn đề gì?

Thiểu năng trí tuệ. Người ta ước tính rằng hơn một nửa số trẻ em bị bại não có vấn đề với chức năng trí tuệ (suy nghĩ, giải quyết vấn đề). Tuy nhiên vẫn có những trẻ chỉ có rối loạn trí tuệ với 1 số môn học nhất định. Một số có trí thông minh hoàn toàn bình thường.

Động kinh. Cứ ba trẻ bị bại não thì có một trẻ bị hoặc sẽ bị co giật. (một số chỉ bắt đầu xuất hiện co giật sau nhiều năm khi não bị tổn thương.). Những cơn động kinh này thường có thể được kiểm soát bằng thuốc chống co giật.

Thị lực giảm, thậm chí mù lòa. Bởi vì chấn thương não thường ảnh hưởng đến sự phối hợp cơ mắt, hơn ba trong số bốn trẻ bị bại não bị lác, một vấn đề với một mắt quay vào hoặc ra. Nếu vấn đề này không được khắc phục sớm, thị lực trong mắt bị ảnh hưởng sẽ trở nên tồi tệ hơn và cuối cùng sẽ bị mù vĩnh viễn. Do đó, việc bác sĩ nhi khoa của bạn kiểm tra mắt thường xuyên là vô cùng quan trọng.

Rút ngắn và vẹo cột sống. Thường gặp nhất ở bại não thể liệt cứng nửa người. Đôi khi phẫu thuật là cần thiết để điều chỉnh một mức độ nghiêm trọng của vẹo cột sống. Vẹo cột sống cũng có thể phát triển trong các dạng bại não khác liên quan đến cả hai bên của cơ thể.

Vấn đề nha khoa. Nhiều trẻ em bị bại não có nguy cơ mắc các bệnh răng miệng cao hơn do vệ sinh răng miệng kém, như viêm nướu và sâu răng. Lý do có thể là trẻ gặp khó khăn khi cử động đánh răng. Tuy nhiên, chúng cũng có nhiều khiếm khuyết men răng hơn những đứa trẻ khác, điều này có thể khiến răng dễ bị sâu hơn. Ngoài ra, một số loại thuốc như động kinh hoặc thuốc hen có thể gây phá hủy men răng.

Mất thính lực. Một số trẻ bị bại não bị mất thính lực hoàn toàn hoặc một phần. Điều này xảy ra thường xuyên nhất khi bại não là kết quả của bệnh vàng da nặng hoặc thiếu máu (thiếu oxy) khi sinh. Nếu bạn thấy rằng em bé của bạn không chớp mắt với tiếng ồn lớn trong một tháng, sẽ không quay đầu về phía âm thanh trong ba đến bốn tháng hoặc không nói lời nào trong mười hai tháng, hãy thảo luận với bác sĩ nhi khoa của bạn.

Gặp vấn đề với nhận thức không gian. Hơn một nửa số trẻ bị bại não ảnh hưởng đến một bên của cơ thể không thể cảm nhận được vị trí của cánh tay, chân hoặc bàn tay của chúng ở bên bị ảnh hưởng

Điều trị bại não ở trẻ em

Hiện tại không có cách chữa bệnh bại não, nhưng phương pháp điều trị có sẵn để giúp những người mắc bệnh có một cuộc sống bình thường và độc lập nhất có thể.

Phương pháp điều trị bao gồm:

Vật lý trị liệu - các bài tập vận động, co giãn các cơ để giúp duy trì và tăng thể chất, cải thiện các vấn đề về rối loạn vận động, thăng bằng. Đây là một trong những phương pháp điều trị quan trọng nhất cho bệnh bại não ở trẻ em. Trẻ có thể được cung cấp dụng cụ hỗ trợ đi bộ (như khung đi bộ hoặc gậy đi bộ) nếu cần, và / hoặc niềng tay hoặc chân đặc biệt (gọi là nẹp chỉnh hình) để hỗ trợ các chi.

Liệu pháp ngôn ngữ. Phương pháp này có thể giúp những trẻ gặp khó khăn trong giao tiếp thực hành lời nói bằng các bài tập hoặc dạy chúng một phương pháp giao tiếp khác, như ngôn ngữ ký hiệu hoặc hình ảnh.

Trị liệu vận động. Các bác sĩ sẽ xác định các vấn đề mà bạn hoặc con bạn gặp phải khi thực hiện các công việc hàng ngày và gợi ý các cách để làm cho những việc này dễ dàng hơn. Đây là phương pháp cực kỳ hữu ích trong việc thúc đẩy lòng tự trọng và sự độc lập của trẻ, đặc biệt là khi chúng lớn hơn.

Thuốc. được sử dụng để làm giảm một số triệu chứng của bệnh bại não. Ví dụ như

• thuốc trị co cứng cơ - chẳng hạn như diazepam hoặc baclofen - có thể được dùng dưới dạng viên hoặc dạng thuốc tiêm
• tiêm độc tố botulinum - giúp thư giãn các cơ hoặc nhóm cơ nhất định trong một vài tháng tại một thời điểm
• thuốc chống động kinh cho bệnh động kinh
• thuốc nhuận tràng trị táo bón
• thuốc giảm đau giúp giảm những đau đớn hoặc khó chịu ở trẻ
• thuốc làm giảm chảy nước dãi.

Tuy nhiên không phải tất cả trẻ đều cần phải sử dụng các loại thuốc trên. Bạn cần thảo luận với bác sĩ để được đưa ra lời khuyên sử dụng thuốc hợp lí và cân nhắc các tác dụng phụ của thuốc.

Liệu pháp trong ăn uống

Một số trẻ bị bại não gặp khó khăn khi nuốt thức ăn dẫn đến nguy cơ bị nghẹn hoặc nhiễm trùng ngực do vô tình hít phải thức ăn. Khó khăn trong việc ăn uống kéo dài cũng có thể dẫn đến suy dinh dưỡng .

Phương pháp điều trị cho vấn đề nuốt bao gồm:

• kỹ thuật nuốt
• thay đổi chế độ ăn uống, chẳng hạn như ăn thực phẩm mềm hoặc lỏng
• thiết kế ống thông để ăn dễ dàng hơn, trong trường hợp nghiêm trọng. Một ống cho ăn có thể được đưa vào dạ dày qua mũi hoặc trực tiếp vào dạ dày qua da bụng.

Phẫu thuật. Trong một số trường hợp, phẫu thuật để điều trị các vấn đề về chuyển động hoặc tăng trưởng ở trẻ.

Vì bại não ở trẻ em là khuyết tật suốt đời không thể sửa chữa được, nên chúng ta chỉ có thể tập trung vào việc ngăn ngừa hoặc giảm thiểu dị tật và tối đa hóa khả năng của trẻ ở nhà và trong cộng đồng. Do đó, hiểu biết về bại não là điều quan trọng để mỗi bậc phụ huynh có cách phòng tránh từ sớm. Nếu có bất cứ thắc mắc nào, đừng ngần ngại chia sẻ với chúng tôi tại đây.

Xem thêm:

• Những cách chữa bệnh bại não ở trẻ em hiệu quả
• Bệnh bại não thể co cứng: Triệu chứng và cách điều trị
• Bệnh bại não trẻ em: Chữa trị bằng cách nào hiệu quả?