Những trường hợp nào có nguy cơ hạ canxi máu?

Canxi là một nguyên tố khoáng chất cần thiết cho cơ thể.

Canxi trong máu cơ thể được duy trì một nồng độ tương đối ổn định. Hạ canxi máu được định nghĩa là khi nồng độ canxi huyết thanh toàn phần trong máu đạt dưới 8,8 mg/dl , hoặc nồng độ canxi ion hóa dưới 4,7 mg/dl .

Khi có các sự bất thường của sự hấp thu hay đào thải canxi đều gây ra các rối loạn liên quan, đặc biệt là hạ canxi.

Có nhiều nguyên nhân gây nên hạ canxi , một số nguyên nhân thường gặp như :

Tăng hình thành tạo xương

Việc này diễn ra trong khi nguồn cung cấp canxi không đủ, đặc biệt hay gặp trong những giai đoạn cần sự chuyển hóa cao như giai đoạn trẻ còn nhỏ cần một lượng lớn canxi để hình thành phát triển xương, phụ nữ trong giai đoạn mang thai và cho con bú.

Kém hấp thu ở đường tiêu hóa

Bất cứ một sự rối loạn nào của đường ruột đều có thể gây nên kém hấp thu. Những bệnh nhân có hội chứng ruột ngắn, đã phẫu thuật cắt đoạn ruột , hoặc những bệnh nhân bị tiêu chảy rối loạn hấp thu đều có thể bị hạ canxi . Mức độ hạ canxi tùy thuộc vào mức độ kém hấp thu của ruột.

Suy tuyến cận giáp

Tuyến cận giáp là tuyến nằm ngay sau mỗi thùy của tuyến giáp, tuyến cận giáp tiết ra một loại hormone giúp duy trì nồng độ canxi máu ổn định. Khi tuyến này bị suy giảm chức năng hay thậm chí bị cắt nhầm mất đi sau những phẫu thuật tuyến giáp thì nồng độ canxi trong máu không ổn định và gây hạ canxi máu.

Thiếu vitamin D

Vitamin D có vai trò quan trọng trong hấp thu canxi. Nếu thiếu hụt vitamin D thì lượng canxi hấp thu cũng bị giảm sút, vì vậy thiếu vitamin D cũng là một nguyên nhân gây hạ canxi máu. Việc cung cấp vitamin D rất đơn giản bằng phơi nắng buổi sáng sẽ làm tăng hàm lượng vitamin D có tác dụng trong cơ thể.

Các bệnh lí tại thận

Thận là cơ quan có chức năng đào thải hay giữ lại lượng canxi của cơ thể. Khi cơ thể thiếu hụt canxi, thận sẽ giữ lại lượng canxi được lọc qua , còn khi cơ thể dư thừa canxi thì thận sẽ đào thải canxi vào nước tiểu để thải ra ngoài. Khi chức năng thận bị giảm trong các bệnh lí của thận, sự duy trì nồng độ canxi của thận bị ảnh hưởng, sẽ gây hạ canxi máu.

Sử dụng thuốc

Việc sử dụng các thuốc gây hạ canxi như thuốc chống động kinh, truyền máu, thuốc cản quang trong. Đây là các tác dụng không mong muốn của thuốc.

Hạ canxi máu sẽ có những biểu hiện tùy thuộc vào mức độ nặng của cơn hạ canxi. Nếu mức độ canxi hạ càng nhiều, tình trạng biểu hiện càng có nhiều triệu chứng . Với những người có hạ canxi mức độ nhẹ thì đôi khi triệu chứng chỉ biểu hiện âm thầm và có thể không phát hiện được.

Nhiều trường hợp hạ canxi máu diễn biến từ từ, âm ỉ , dài ngày đến có thể xuất hiện các triệu chứng tại thần kinh như trầm cảm, lú lẫn, hay thậm chí là rối loạn, kích thích thần kinh.

Những triệu chứng thường gặp điển hình của cơn hạ canxi máu là :

Cơn tetani

Các cơn tetani chỉ tình trạng tăng hưng phấn ở hệ thần kinh cơ. Tình trạng này xuất hiện do hạ canxi máu nặng nhưng đôi khi cũng vẫn gặp trong trường hợp hạ canxi mức độ nhẹ. Cơn tetani gây ra các triệu chứng như cảm giác dị cảm ở đầu ngón chân, ngón tay. Xuất hiện co cứng cơ vùng mặt, miệng méo bị co kéo do cơ bị co rút , người bệnh không thể kiểm soát được sự co cơ của mình. Co rút cơ vùng tay, chân, người bệnh có thể xoắn vặn nếu co cơ vùng lưng, vùng bả vai, vùng tay chân nhiều- đây là một biểu hiện của cơn hạ canxi nặng . Ngoài cơn tetani tự phát, người ta còn dùng một số nghiệm pháp để tìm các dấu hiệu đặc trưng của hạ canxi máu.

Co cơ vùng mặt

Đôi khi co cơ vùng mặt được biểu hiện đơn độc không kèm theo các triệu chứng tại các cơ khác, cơ vùng mặt đặc biệt bị co kéo nhiều khi có các tác động kích thích vào.

Đau thắt bụng

Do hạ canxi gây các triệu chứng co rút cơ làm cơ vùng ruột cũng bị tác động, sự co cơ làm bụng cảm thấy co thắt gây đau.

Rối loạn nhịp tim

Canxi có vai trò trong hoạt động của cơ tim. Khi nồng độ canxi hạ thì cơ tim không có đủ lượng canxi cần thiết để duy trì hoạt động bình thường. Các triệu chứng về nhịp tim bị thay đổi thường được ghi nhận ở những người bị hạ canxi máu.

Ngoài các triệu chứng của co rút cơ thì các biểu hiện tại hệ thần kinh như lú lẫn , trầm cảm , cáu gắt , chậm chạp, trạng thái ngủ gà hay cảm thấy khó chịu được ghi nhận. Thậm chí nhiều trường hợp nặng bệnh nhân có thể dẫn đến lú lẫn , hôn mê.

Canxi là một yếu tố khoáng chất cần thiết cho sự phát triển và hình thành xương của trẻ nhỏ. Sự cung cấp không đầy đủ canxi dẫn đến trẻ suy dinh dưỡng , còi xương chậm lớn, thậm chí có thể bị nhuyễn xương do thiếu canxi mức độ nặng và lâu dài mà không được cung cấp thêm canxi . Vì vậy luôn cần bổ sung canxi đầy đủ cho lứa tuổi đang lớn này.

Phụ nữ có thai và cho con bú cũng là đối tượng cần cung cấp canxi bổ sung . Ở người lớn, hạ canxi lâu dài dẫn đến co rút cơ làm chức năng vận động cơ khó khăn, các triệu chứng về loãng xương xuất hiện sớm . Thậm chí hạ canxi có thể ảnh hưởng đến thần kinh, gây rối loạn và tổn thương chức năng não bộ.

Với các trường hợp hạ canxi thì tùy thuộc vào mức độ hạ canxi mà có những phương pháp bổ sung phù hợp.

Thiếu canxi mức độ nhẹ

Đôi khi không có triệu chứng mà chỉ phát hiện qua xét nghiệm máu, hoặc những trường hợp cần nhiều canxi như trẻ em, phụ nữ có thai thì việc bổ sung thêm canxi là cần thiết. Bổ sung bằng các thứ ăn chứa nhiều canxi như trứng, sữa, các loại hải sản tôm, cá, cua, các loài giáp xác. Tắm nắng thường xuyên vào buổi sáng sớm để làm tăng tổng hợp vitamin D là một cách để tăng hấp thu canxi tốt hơn.

Những trường hợp hạ canxi nặng

Khi đã xuất hiện những cơn co rút nhiều, cơn tetani thì bệnh nhân cần được đưa đến bệnh viện để điều trị, những cơn hạ canxi để kéo dài thậm chí ảnh hưởng đến hệ thần kinh vì vậy không tự ý mua thuốc sử dụng tại nhà mà cần đến thăm khám bác sĩ . Tiêm canxi trực tiếp vào tĩnh mạch được sử dụng để làm ổn định lượng canxi trong máu , liều lượng tùy thuộc vào tình trạng mỗi bệnh nhân.

Dự phòng hạ canxi ở những đối tượng nguy cơ

Những đối tượng cần nhiều canxi như trẻ em, phụ nữ có thai thì nên mua viên canxi bổ sung uống dự phòng, tăng sử dụng các loại thực phẩm chứa nhiều canxi.

Những bệnh nhân bị hạ canxi máu sau mổ cắt tuyến cận giáp thì cần bổ sung canxi thường xuyên hằng ngày bằng canxi đường uống. Việc này sẽ được bác sĩ nhắc nhở sử dụng ngay sau khi bạn đã tiến hành phẫu thuật cắt tuyến cận giáp.

Xem thêm:

• Canxi trong chế độ dinh dưỡng của con bạn
• Hạ canxi