Những điều cần biết về viêm VA ở trẻ nhỏ

1. VA là gì?

VA là từ viết tắt từ tiếng Pháp Végétations Adénoides, Việt Nam gọi là bệnh sùi vòm mũi họng. Bình thường VA có từ lúc trẻ mới sinh nhưng rất nhỏ. Từ 6 tháng tuổi, nó phát triển dần theo nhiệm vụ miễn dịch. Đến 9-10 tuổi, VA teo dần và chỉ còn dấu vết ở tuổi dậy thì.

Nhiệm vụ của VA là nhận diện vi khuẩn để tạo ra kháng thể. Tiêu diệt vi khuẩn khi chúng tái xâm nhập. Nó cùng một số tổ chức khác cùng nhiệm vụ miễn dịch tạo thành một vòng gồm: VA, amidan vòi, amidan hầu, amidan lưỡi.

Không khí chứa vi khuẩn vào mũi, đi ngang qua VA trước khi vào phổi. Vi khuẩn sẽ bám vào VA dễ dàng nhờ diện tiếp xúc rộng của nó. Các tế bào bạch cầu chực sẵn, “bắt” vi khuẩn. Sau đó lôi chúng vào sâu để nhận diện và tạo kháng thể. Kháng thể này được nhân rộng và tỏa đi khắp nơi, nhiều nhất là ở vùng mũi họng. Khi vi khuẩn tái xâm nhập, chúng sẽ tự động vô hiệu hóa vi khuẩn và tiêu diệt ngay.

2. Nguyên nhân gây bệnh viêm VA

Nguyên nhân có thể dẫn tới tình trạng viêm VA là: do bị nhiễm lạnh hoặc thói quen ăn uống đồ quá lạnh của trẻ. Các vi khuẩn và virus có sẵn ở mũi họng, khi có cơ hội thì chúng trở thành tác nhân gây bệnh hoặc do sự bội nhiễm của vi khuẩn.

Cũng có thể trẻ bị viêm VA sau khi mắc một số bệnh nhiễm khuẩn hô hấp trên như cúm, sởi hay ho gà. Ngoài ra, ô nhiễm môi trường sống (khói bụi, thuốc lá...) cũng là một tác nhân khởi phát bệnh.

Trẻ bị giang mai bẩm sinh cũng là 1 yếu tố thuận lợi cho sự quá phát của VA. Ở một số trẻ, do tổ chức bạch huyết phát triển rất mạnh, nhiều hạch ở cổ, ở họng quá phát rất dễ bị viêm nhiễm, tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh viêm VA. Cấu trúc của VA có nhiều khe hốc, là nơi vi khuẩn dễ trú ẩn và phát triển. Hơn nữa VA nằm ở vòm mũi họng, là cửa ngõ ở đường thở nên vi khuẩn, virus dễ xâm nhập... Đó là những yếu tố nguy cơ và nguyên nhân khiến VA bị viêm.

3. Biểu hiện của viêm VA

Thông thường khi bị viêm VA, trẻ sẽ có hiện tượng đột ngột sốt cao 39 đến 41 độ C, có thể kèm theo những phản ứng như co giật hoặc khó thở do co thắt thanh quản. Đôi khi có thể có cả nôn mửa, rối loạn tiêu hóa...

Tắc mũi là triệu chứng điển hình, có thể tắc hoàn toàn khiến trẻ phải thở bằng miệng.

Đối với trẻ nhỏ, nhịp thở nhanh không đều, bỏ bú hoặc bú ngắt quãng và quấy khóc nhiều.

Đối với trẻ lớn, hiện tượng tắc mũi thường không hoàn toàn nhưng khi ngủ, các bé sẽ thở ngáy.

Viêm VA ban đầu là thể cấp tính, nếu không được điều trị kịp thời và triệt để sẽ làm tình trạng bị viêm VA tái đi tái lại, lâu dần sẽ dẫn đến tình trạng viêm VA mạn tính và gây ra các biến chứng tai mũi họng hoặc các bệnh lý hô hấp rất khó điều trị.

Viêm VA mạn tính hay xảy ra đối với trẻ từ 18 tháng đến 6 tuổi. Khi bị viêm VA mạn, trẻ sẽ bị ho thường xuyên, sốt từng đợt gọi là sốt vặt, tắc mũi liên tục, chảy mũi mủ nhầy xanh kéo dài hàng tháng. Do bị tắc mũi nên trẻ phải há miệng để thở, đêm ngủ hay ngáy, nghiến răng... Có thể trẻ sẽ bị suy giảm thính lực, nhưng dấu hiệu nay thường bị bỏ qua, ít được các bậc phụ huynh để ý tới.

Nếu tình trạng viêm mạn này kéo dài và thường xuyên, sẽ làm cho trẻ chậm phát triển về cả thể chất và tinh thần, da xanh xao, thường xuyên quấy khóc, rối loạn hô hấp, ảnh hưởng đến phát âm...

4. Viêm VA gây ra biến chứng gì nếu không điều trị kịp thời?

- Viêm nhiễm đường hô hấp trên: Do VA nằm ở nóc vòm nên mủ có thể chảy xuống họng gây ra viêm mũi họng, viêm phế quản, thanh quản, viêm phế quản rít, nặng hơn viêm phổi. Một số trường hợp có thể gây viêm phế quản hen: khò khè, thở rít.

- Viêm tai giữa cấp: Sốt cao 39-40 độ C. Do vi khuẩn từ VA theo đường vòi nhĩ lên tai gây viêm tai giữa cấp: lúc đầu màng nhĩ đỏ, sau đó phồng, trẻ khóc, than đau tai. Sau đó màng nhĩ mờ hơn do có dịch, mủ trong hòm nhĩ. Nếu không được chữa trị, màng nhĩ bị thủng, mủ chảy ra ống tai ngoài, mùi tanh, hôi.

- Viêm tai giữa tiết dịch: VA quá phát gây tắc vòi nhĩ làm thay đổi áp lực trong hòm nhĩ, xuất tiết dịch, nghe kém. Nếu không được điều trị tích cực, dịch đọng lại trong hòm nhĩ, sau đó màng nhĩ lõm dính vào thành trong làm cho ù tai, tiếng ve kêu, nghe kém, lâu dần gây ra điếc dẫn truyền và hình thành Cholesteatome trong hòm nhĩ.

- Viêm Amidan cấp :Đau họng, amidan sưng đỏ, nuốt đau, sốt cao 39 – 40 độ.

- Viêm thanh quản: Mủ từ VA đổ xuống họng vào thanh quản gây ra viêm thanh quản cấp, khàn tiếng, ho, khó thở thanh quản.

- Phế quản phế viêm: Sau khi mủ tràn qua hạ họng, xuống thanh quản và chảy vào phế quản gây ra viêm phế quản, phế viêm, nếu nặng sẽ viêm phổi. Bệnh nhân khó thở cả thì hít vào và thì thở ra, có nhiều tiếng rít, ran ẩm, ran nổ hai phổi.

5. Chữa trị bệnh viêm VA thế nào?

Những trẻ mắc bệnh viêm VA nhẹ thì có thể không cần dùng thuốc. Cha mẹ chỉ bổ sung dinh dưỡng và thường xuyên vệ sinh mũi bằng nước muối sinh lý thì bệnh sẽ khỏi nhanh chóng.

Còn những trường hợp nặng thì tất nhiên phải đưa trẻ đến bác sĩ để điều trị kịp thời. Bác sĩ chuyên khoa sẽ kê đơn cho trẻ dùng thuốc kháng sinh, giảm đau, hạ sốt,... tùy trường hợp. Nếu như viêm VA đến mức nghẹt đường thở thì bắt buộc phải can thiệp bằng cách nạo VA. Và để phòng ngừa căn bệnh viêm VA ở trẻ nhỏ phải giữ vệ sinh tai mũi họng sạch sẽ thường xuyên.