Có nên uống thuốc Đông y khi mang thai?

Dinh dưỡng thai kì được coi là một trong những yếu tố quan trọng, đôi khi đóng vai trò quyết định đối với sức khỏe của mẹ và sự phát triển của bé. Do đó, ngoài việc bổ sung dinh dưỡng bằng các nhóm thực phẩm, các viên uống tổng hợp, một số chị em còn bồi bổ bằng thuốc Đông y.

Về việc có nên uống thuốc Đông y khi mang thai, có khá nhiều quan điểm được đưa ra. Tựu chung lại, có thể nhận thấy hai luồng ý kiến trái chiều như sau:

• Thứ nhất: Thuốc Đông y được bào chế, chiết xuất hoàn toàn từ tự nhiên nên rất lành, không độc hại. Nếu có ảnh hưởng không mong muốn, thì rất nhẹ và không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe của mẹ và bé. Vì vậy, uống thuốc Đông y khi mang thai có thể có lợi hoặc không, chứ không hại, mẹ bầu nên uống.
• Thứ hai: Thuốc Đông y thường kết hợp nhiều loại nguyên liệu, với tỉ lệ thành phần không quá chính xác, rất dễ có những chất không cần thiết, chất độc hại lẫn vào. Hơn nữa, đối với Đông y, còn nhiều thuyết, nhiều bài thuốc chưa được kiểm chứng, chủ yếu dựa trên kinh nghiệm của thầy lang. Việc quản lý hành nghề và bào chế thuốc cũng chưa thực sự nghiêm ngặt, do đó khi mang thai - giai đoạn quan trọng và nhạy cảm, mẹ bầu không nên uống thuốc Đông y.

Từ những ý kiến trên, dẫn đến thực trạng chị em khi mang thai, hoặc quá lạm dụng thuốc Đông y, hoặc phủ nhận triệt để, cực đoan hiệu quả của y học cổ truyền đối với phụ nữ có thai.

Câu hỏi Có nên uống thuốc Đông y khi mang thai đã được gửi rất nhiều tới các bác sĩ. Trước hết, cần khẳng định rằng, quan điểm về dinh dưỡng, thuốc bổ hay các biện pháp để bồi bổ, dưỡng thai của Y học cổ truyền có nhiều khác biệt so với Y học hiện đại, đôi khi chưa tìm được tiếng nói chung ở một số vấn đề. Tuy nhiên, một quan điểm nhận được sự đồng thuận cao của các bác sĩ Đông và Tây y, đó là bất cứ loại thuốc nào cũng có phần lợi và phần hại, hay tác dụng và tác dụng không mong muốn. Kể cả thuốc bổ cũng không tránh khỏi điều này. Vì vậy, đối với mọi người nói chung, thai phụ nói riêng, việc uống thuốc Đông y cần được đảm bảo về chỉ định, chất lượng và liều lượng thuốc. Đặc biệt, có một số vị thuốc trong Đông y, là thuốc bổ nhưng lại tuyệt đối cấm kị dùng cho thai phụ. Vì vậy, các lương y cần lưu ý cũng như gia đình nên biết để đề phòng.

Mặc dù vậy cũng không thể phủ nhận những lợi ích của việc uống thuốc Đông y khi mang thai. Nếu bốc thuốc đúng vị, đúng liều lượng và sử dụng đúng cách, trong nhiều trường hợp, uống thuốc Đông y khi mang thai vẫn được khuyến khích vì:

• Khi mang thai, trạng thái cân bằng âm dương - ngũ hành của cơ thể thai phụ bị thay đổi và thiết lập lại. Âm huyết trong cơ thể hạ xuống để nuôi thai. Thông thường ở nữ, huyết thường không đủ. Mang thêm thai nhi làm nhu cầu về huyết tăng lên, nên càng thiếu (hay thiếu máu sinh lý theo Tây y). Huyết thiếu dễ thương âm, khiến âm huyết đều hao tổn, cần được bổ sung. Bên cạnh đó, lượng chất dinh dưỡng cần thiết cho phụ nữ có thai là rất lớn, không chỉ duy trì thể trạng cho thai phụ mà còn hình thành và phát triển thai nhi, đồng thời cung cấp dinh dưỡng cho tử cung, nhau thai và bầu vú, đảm bảo cho quá trình vượt cạn và tiết sữa sau sinh. Vì vậy, các tạng, các phủ, đặc biệt là tỳ vị và tâm mạch, phải làm việc cật lực, do đó dễ suy nhược, nên cần được bồi bổ.
• Khi mang thai, mẹ bầu rất thường gặp các triệu chứng như ốm nghén, phù, bí tiểu, động thai, nhiều mẹ bầu có nguy cơ băng huyết, trụy thai (sinh non, sảy thai), tử giản (sản giật)... Theo Đông y, ngoài tà khí (tác nhân gây bệnh xâm nhập từ bên ngoài cơ thể) là nguyên nhân chính gây nên các chứng bệnh này, chính khí (hoạt động của các tạng phủ bị rối loạn dẫn đến sức đề kháng suy giảm) cũng đóng vai trò không nhỏ làm tiến triển và tăng nặng bệnh.

Chẳng hạn, đối với chứng ốm nghén khi mang thai, bên cạnh nguyên nhân do hàn tà xâm nhập, ăn uống không hợp lí (tà khí), thì tình trạng tỳ vị hư yếu (chính khí) cũng đóng vai trò quan trọng. Đối với các chứng phù, động thai, trụy thai... chủ yếu là do khí huyết hư nhược, công năng tỳ, thận suy giảm. Vì thế, theo quan điểm Y học cổ truyền, khi mang thai, ngoài việc bồi bổ qua con đường ăn uống (thực dưỡng), việc uống thuốc Đông y để dưỡng thai (dược dưỡng) có ý nghĩa quan trọng trong việc dự phòng tích cực và điều trị hiệu quả các chứng bệnh có thể phát sinh.

Bồi bổ cho thai phụ là cần thiết. Tuy nhiên khi bồi bổ, cần lưu ý một số nguyên tắc để phát huy tối đa tác dụng và tránh những tác hại có thể xảy đến. Đó là:

• Nên bồi bổ bằng đồ ăn trước khi uống thuốc Đông y: Nếu dinh dưỡng cung cấp qua đường ăn uống không đáp ứng đủ nhu cầu cho mẹ bầu khi mang thai thì mới dùng thuốc Đông y. Khi đó, nên ưu tiên các “món ăn - bài thuốc” trước tiên, vì phương thức đơn giản, hiệu quả, dễ chế, dễ dùng đối với mẹ bầu.
• Nguyên tắc hư đâu bổ đó: Thuốc bổ nói chung đều có lợi cho cơ thể, nhưng cũng cần quan tâm đến cân bằng âm dương, khí huyết. Âm hư thì bổ âm, huyết hư thì bổ huyết,... Nếu không lưu ý sẽ càng làm tăng sự mất cân bằng, không những hạn chế tác dụng của thuốc bổ, mà còn có thể làm tăng nặng các chứng bệnh sẵn có.
• Bổ có liều lượng, có chừng mực.
• Nguyên tắc biện chứng mà bồi bổ: Cần căn cứ vào thể trạng, đặc điểm sinh lý, bệnh lý của từng thai phụ mà dùng thuốc cho phù hợp.
• Bắt đầu uống thuốc Đông y khi mang thai với liều thăm dò, để xem đáp ứng của cơ thể với mỗi bài thuốc như thế nào. Điều này có thể các thầy thuốc Đông y đã tính toán, nhưng để cẩn thận, nhiều chị em vẫn chia sẻ cách chia đôi liều để thử, nhất là đối với phụ nữ có thai với cơ địa nhạy cảm. Ví dụ liều thuốc kê uống trong 2 ngày, ban đầu chị em có thể chia làm 3 - 4 ngày, sau đó uống đúng liều chỉ định nếu không có đáp ứng không mong muốn.
• Thuốc Đông y thường có vị khó uống, chị em nên uống khi còn ấm, chia nhiều lần trong ngày và uống cách xa bữa ăn để tránh kích thích, tạo cảm giác buồn nôn. Đặc biệt lưu ý điều này với chị em ốm nghén.
• Chị em nên thăm khám, bốc thuốc ở những cơ sở hành nghề Y học cổ truyền uy tín, được cấp phép hoạt động. Tránh nghe truyền miệng hay những lời chào mời không căn cứ, vì luôn tiềm ẩn những nguy cơ không thể lường trước đối với sức khỏe của mẹ và bé.
• Quan trọng nhất, là việc uống thuốc Đông y hay không, theo dõi và chỉ định tiếp tục hay ngừng uống, cần có sự kiểm soát và lời khuyên từ bác sĩ sản khoa. Nếu xuất hiện bất cứ một triệu chứng bất thường nào, chị em cũng nên dừng uống thuốc Đông y và đi khám để được chẩn đoán và xử trí kịp thời.

Xem thêm:

• Uống bia khi mang thai có ảnh hưởng đến thai nhi hay không?
• Bà bầu ăn đầu cá hồi được không?
• Mang thai ăn hải sản gì tốt cho thai nhi?