Vàng da ở trẻ sơ sinh: Tất cả thông tin bố mẹ cần biết

Hiện tượng vàng da ở trẻ sơ sinh xảy ra khi lượng bilirubin trong máu tăng cao, thấm ra ngoài da, khiến cho da trẻ có màu vàng. Hiện tượng này có thể là sinh lý bình thường hoặc là bệnh lý.

Nguyên nhân gây vàng da sinh lý

Khoảng gần 80% trẻ sinh non và khoảng 25 - 50% trẻ sinh đủ tháng có hiện tượng vàng da.

Hiện tượng vàng da ở trẻ sơ sinh xảy ra do các hồng cầu của thai nhi bị phá hủy để thay thế bằng các hồng cầu trưởng thành. Khi đó, một số lượng lớn bilirubin - chất có sắc tố màu vàng- được giải phóng vào trong máu, trong khi đó gan của trẻ lại chưa đủ trưởng thành để lọc bỏ hết bilirubin ra khỏi máu, làm cho trẻ sơ sinh bị vàng da.

Các nguyên nhân gây hiện tượng vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh

• Bé và mẹ bị bất đồng nhóm máu (Rh, ABO).
• Trẻ mắc các bệnh lý tan máu như: trẻ bị thiếu men G6PD, bệnh thalassemia, bệnh hồng cầu hình liềm, trẻ bị các bệnh nhiễm trùng (nhiễm trùng da, nhiễm trùng rốn, nhiễm trùng huyết...).
• Trẻ bị xuất huyết dưới da.
• Trẻ chậm đi phân su.
• Trẻ bị nhiễm virus bào thai.
• Trẻ mắc các bệnh lý gan mật bẩm sinh như: trẻ bị giãn đường mật, trẻ bị teo đường mật....

Cách nhận biết vàng da ở trẻ sơ sinh

Để nhận biết được hiện tượng vàng da ở trẻ sơ sinh, bố mẹ cần quan sát trẻ dưới ánh sáng tự nhiên, bởi nếu quan sát dưới ánh sáng đèn không thể phát hiện được hoặc đánh giá không chính xác mức độ vàng da của trẻ được.

Bố mẹ dùng ngón tay ấn nhẹ lên da của trẻ trong vòng 2 giây rồi bỏ ra và quan sát màu sắc da tại vị trí đó. Nếu da vùng đó có màu vàng, thì chứng tỏ trẻ đang bị vàng da. Cần kiểm tra ở nhiều vị trí trên cơ thể bé, bao gồm: mặt, ngực, bụng và tay chân để có thể so sánh, đánh giá mức độ vàng da.

Dấu hiệu phân biệt vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh

Vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh có biểu hiện như sau

• Hiện tượng vàng da sinh lý thường xuất hiện sau sinh 24 giờ.
• Hiện tượng này thường hết trong vòng 1 tuần với các trẻ sinh đủ tháng và khoảng 2 tuần với các trẻ sinh non.
• Vàng da sinh lý có mức độ vàng da nhẹ: trẻ chỉ bị vàng da ở vùng mặt, vùng cổ, vùng ngực và vùng bụng phía trên rốn.
• Hiện tượng vàng da xuất hiện đơn thuần, không kết hợp với các triệu chứng khác như trẻ bỏ bú, trẻ có biểu hiện lừ đừ, hiện tượng thiếu máu, gan lách to,...
• Trẻ bị vàng da sinh lý vẫn bú tốt và khỏe mạnh.
• Với vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh, lượng bilirubin trong máu thông thường < 12 - 15mg%.

Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh có biểu hiện như sau

• Trẻ bị vàng da ở đầu gối và vùng thấp hơn, đồng thời cả kết mạc mắt cũng có màu vàng.
• Khi bị vàng da bệnh lý, da trẻ có màu vàng đậm như màu vàng chanh hay màu vàng cam.
• Tình trạng vàng da bệnh lý không hết sau 1 tuần với các trẻ sinh đủ tháng và sau 2 tuần với các trẻ sinh thiếu tháng.
• Hiện tượng vàng da kết hợp với các triệu chứng bất thường khác ở trẻ như: trẻ bỏ bú, trẻ có biểu hiện lừ đừ, thậm chí có thể trẻ bị co giật,...
• Khi xét nghiệm thấy lượng bilirubin trong máu tăng cao hơn bình thường.

Hiện tượng vàng da ở trẻ sơ sinh có nguy hiểm không?

Hiện tượng vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh không nguy hiểm, chỉ là thoáng qua cho nên không cần điều trị mà cũng tự hết.

Hiện tượng vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh rất nguy hiểm, bởi nó có thể là nguyên nhân làm cho trẻ bị bại não, thậm chí có thể gây tử vong do trẻ bị nhiễm độc thần kinh. Vì vậy cần phải theo dõi, phát hiện và điều trị kịp thời.

Hiện tượng vàng da bệnh lý thường chỉ chiếm khoảng 2 - 5% tổng số các trẻ bị vàng da sơ sinh. Cũng chính vì vậy mà nhiều bậc phụ huynh bị nhầm lẫn với hiện tượng vàng da sinh lý, nên không cho trẻ đi khám kịp thời.

Vàng da ở trẻ sơ sinh sau bao lâu sẽ hết?

Vàng da ở trẻ sơ sinh nếu là hiện tượng sinh lý sẽ hết sau 01 tuần với trẻ sinh đủ tháng và hết sau 02 tuần với trẻ sinh thiếu tháng.

Vàng da ở trẻ sơ sinh nếu là hiện tượng bệnh lý sẽ kéo dài hơn thời gian trên, tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng vàng da và hiệu quả điều trị.

Các phương pháp điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Phương pháp chiếu đèn

• Đây là phương pháp điều trị tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh hiệu quả, đơn giản, an toàn nhất và được sử dụng nhiều nhất.
• Phương pháp này được sử dụng để làm giảm lượng bilirubin gián tiếp trong máu và phòng ngừa tình trạng vàng da nhân ở trẻ sơ sinh.
• Cơ chế tác dụng của phương pháp này là ánh sáng đèn sẽ làm biến đổi bilirubin gián tiếp, không hòa tan trong nước thành dạng động hóa tan trong nước. Sau đó, bilirubin sẽ được bài tiết một phần vào nước tiểu, một phần qua đường mật rồi được đào thải ra ngoài qua phân.
• Thời gian chiếu đèn, cường độ chiếu tùy thuộc vào tình trạng của bệnh nhân cụ thể và theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
• Cách cho trẻ tắm nắng có cùng cơ chế tác dụng như phương pháp chiếu đèn. Tuy nhiên chỉ có thể sử dụng trong trường hợp trẻ bị vàng da nhẹ, chứ không thể điều trị kịp thời cho các trường hợp vàng da nặng ở trẻ sơ sinh.
• Với cách này, các trẻ sơ sinh mới chớm bị vàng da, bố mẹ có thể cho trẻ tắm nắng ấm vào buổi sáng sớm hàng ngày.

Phương pháp thay máu

Phương pháp này được sử dụng khi lượng bilirubin gián tiếp trong máu tăng quá cao, có nguy cơ làm tổn thương não. Khi đó cần phải nhanh chóng tiến hành thay máu cho trẻ, tránh gây ra các tổn thương thật sự trên não.

Cách chăm sóc và theo dõi trẻ bị vàng da sơ sinh tại nhà

• Với các trẻ bị vàng da nhẹ có thể chăm sóc và theo dõi tại nhà. Bố mẹ trẻ cần làm các việc sau:
• Cho trẻ bị vàng da tắm nắng vào buổi sáng sớm hàng ngày, tốt nhất là từ 7h - 8h sáng.
• Cho trẻ bú mẹ nhiều hơn.
• Không nên cho trẻ nằm trong buồng tối liên tục.
• Hàng ngày cần kiểm tra mức độ vàng da của trẻ dưới ánh sáng mặt trời, tối thiểu 01 lần/ngày.
• Bố mẹ cần phải theo dõi tiến triển màu da của bé và các dấu hiệu của tình trạng vàng da nặng như: trẻ ngủ gà, trẻ bỏ bú, khóc thét, trẻ bị sốt, thậm chí có thể bị co giật,...
• Khi thấy trẻ có dấu hiệu vàng da nặng hơn cần phải đưa trẻ đi khám ngay.

Hiện tượng vàng da ở trẻ sơ sinh có thể chỉ là biểu hiện sinh lý bình thường, nhưng cũng có khi là biểu hiện của một tình trạng bệnh lý nào đó. Chính vì vậy bố mẹ cần theo dõi màu sắc da của các trẻ sơ sinh hàng ngày. Và cho trẻ đi khám ngay khi phát hiện trẻ bị vàng da, đặc biệt là các trẻ có tình trạng da vàng đậm và/hoặc có các triệu chứng bất thường khác.

Xem thêm:

• Vàng da ở trẻ sơ sinh khi nào thì nguy hiểm?
• Địa chỉ uy tín điều trị vàng da cho trẻ sơ sinh tại Hà Nội
• Vàng da tăng Bilirubin gián tiếp ở trẻ sơ sinh