Vắc xin sởi có mấy loại? Tiêm mấy mũi là đủ?

Vắc xin sởi là một vắc xin sống, tức là có chứa một lượng nhỏ virus sởi đã được làm giảm độc lực, đủ để khởi phát phản ứng miễn dịch ở người được chủng ngừa nhưng không gây bệnh.

Vắc xin sởi được tiêm muộn hơn các loại vắc xin khác vì trẻ được bảo vệ từ kháng thể của mẹ lúc sinh ra, tác dụng bảo vệ này giảm dần sau 6 tháng.

Do đó Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo nên tiêm vắc xin sởi cho trẻ: liều đầu lúc 12 - 15 tháng, liều 2 lúc 4 - 6 tuổi.

Nếu sắp đi vào vùng dịch hoặc đang ở trong vùng dịch có thể chủng ngừa sớm hơn cho trẻ từ 6 - 12 tháng, tuy nhiên liều này không tính vào hai liều tiêu chuẩn trên.

CDC cũng khuyến cáo trẻ trên 12 tháng, trẻ lớn và người lớn không có miễn dịch với sởi (được xác nhận bằng định lượng kháng thể) nên được tiêm chủng 2 mũi sởi, cách nhau ít nhất 28 ngày, trước khi đi du lịch ra nước ngoài.

Phụ nữ trong độ tuổi mang thai nên được chủng ngừa 2 mũi sởi, nhưng không chủng ngừa trong lúc mang thai.

Để xác nhận vắc xin đã tiêm có hiệu quả thì phải dựa vào xét nghiệm máu.

Hiện nay trên thế giới có tới hàng chục loại vắc xin sởi, có loại đơn liều hoặc loại phối hợp phòng bệnh sởi và các bệnh khác trong một mũi tiêm (ví dụ: sởi-rubella hoặc sởi-quai bị-rubella). Các loại vắc xin sởi được sản xuất từ các chủng vắc xin khác nhau, tuy nhiên đều thuộc týp sinh học A.

Hầu hết các vắc xin sởi đều ở dưới dạng vắc xin đông khô đi kèm với dung môi. Còn vắc xin dạng xịt đang được nghiên cứu và hy vọng có thể đưa vào sử dụng ở tương lai không xa.

2.1 Các loại vắc xin phòng bệnh Sởi:

• Vắc xin sởi đơn (MVVAC): Được tiêm cho trẻ từ 9 tháng tuổi trong chương trình tiêm chủng mở rộng quốc gia (TCMR) và một số phòng tiêm chủng dịch vụ.
  
• Vắc xin phối hợp 2in1: Sởi-Rubella (MR) tiêm cho trẻ trên 12 tháng. Sử dụng trong chương trình trình tiêm chủng mở rộng quốc gia (TCMR).
  
• Vắc xin phối hợp 3in1: Sởi-Quai bị-Rubella (MMR) tiêm cho trẻ trên 12 tháng. Sử dụng tại các phòng tiêm chủng dịch vụ.
  
• Vắc xin phối hợp 4in1: MMR+Thủy đậu (MMRV), được nhiều nước sử dụng nhưng hiện chưa có ở Việt Nam.

2.2 Lịch tiêm vắc xin sởi:

Vắc xin sởi trong chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia thì áp dụng lịch tiêm chủng do Bộ Y tế đã phê duyệt, cụ thể:

• Đối với tiêm chủng thường xuyên: Mũi thứ nhất khi trẻ 9 tháng tuổi và mũi thứ hai khi trẻ 18 tháng tuổi: Mũi sởi đơn lúc 9 tháng, Sởi-Rubella (MR) lúc 18 tháng theo chương trình tiêm chủng mở rộng hoặc; Mũi sởi đơn lúc 9tháng theo chương trình tiêm chủng mở rộng, Sởi-Quai bị-Rubella (MMR) lúc 12-15 tháng (tiêm chủng dịch vụ).
• Trong cả 2 cách trên, nên tiêm nhắc 1 mũi Sởi-Quai bị-Rubella (MMR) - tiêm chủng dịch vụ khi trẻ 3-4 tuổi.
• Đối với tiêm chủng chiến dịch: thực hiện tiêm vắc xin cho tất cả các đối tượng trong phạm vi của chiến dịch (có thể bao gồm cả trẻ em và người lớn).
• Khoảng cách tối thiểu giữa 2 lần tiêm vắc xin sởi là 1 tháng để vắc xin đạt hiệu quả cao nhất.
• Đối với vắc xin tiêm chủng dùng cho các phòng tiêm dịch vụ: tuân thủ theo hướng dẫn của nhà sản xuất và tất cả các lứa tuổi đều có thể tiêm vắc xin sởi.
• Cần tiêm vắc xin cho trẻ sớm từ 9 tháng tuổi và cần phải đủ 2 mũi để có hiệu quả bảo vệ sớm và mạnh.

Trên thế giới, các nghiên cứu cho thấy nếu tiêm vắc xin sởi vào lúc 9 tháng tuổi, thì có khoảng 85% trẻ được tiêm vắc xin có đáp ứng miễn dịch. Còn khoảng 15% số trẻ còn lại không có đáp ứng miễn dịch do các yếu tố: còn tồn lưu miễn dịch từ mẹ truyền cho, tình trạng sức khỏe, chất lượng bảo quản vắc xin...

Vậy nên, việc tiêm mũi thứ 2 vắc xin sởi sau 12 tháng tuổi là cơ hội thứ hai tạo miễn dịch cho những trường hợp chưa có đáp ứng miễn dịch sau tiêm mũi thứ nhất hoặc chưa được tiêm vắc xin sởi. Từ đó tăng tỷ lệ trẻ có miễn dịch trong cộng đồng lên trên 90-95%.

Lưu ý: Tiêm mũi thứ hai không nhằm mục đích làm tăng hiệu giá kháng thể đối với những trường hợp đã có đáp ứng miễn dịch.

Mũi thứ hai vắc xin sởi cần thiết đối với tất cả các trường hợp chưa có đáp ứng miễn dịch sau mũi tiêm thứ nhất vắc xin sởi, chưa tiêm vắc xin sởi hoặc chưa từng mắc sởi. Trong đó có cả những trường hợp không có đầy đủ bằng chứng (phiếu, sổ tiêm chủng) chứng minh đã tiêm mũi thứ hai.

Cần tiêm mũi thứ hai vào lúc 18 tháng tuổi bởi vì: các trường hợp sau tiêm mũi thứ nhất chưa có đáp ứng miễn dịch cần sớm được tiêm mũi thứ hai. Tiêm nhắc vắc xin DPT4 (Sởi-Rubella và Bạch hầu - Ho gà - Uốn ván) được thực hiện cho trẻ 18 tháng nên để tăng tỷ lệ trẻ tiêm mũi thứ hai vắc xin sởi lồng ghép.

4.1 Hầu hết các trẻ đủ sức khỏe và đủ độ tuổi đều có thể tiêm vắc-xin phòng bệnh sởi bao gồm:

• Trẻ đang bú sữa mẹ
• Phụ nữ đang nuôi con bú
• Trẻ nhỏ có tiêm vắc-xin DPT, viêm gan B hay vắc-xin phòng uốn ván vẫn có thể tiêm vắc-xin sởi, chỉ cần tiêm ở hai chi khác nhau.
• Vắc-xin sởi có thể tiêm cho những người dương tính với HIV (nếu họ chưa chuyển sang giai đoạn AIDS).

4.2 Những trường hợp không nên tiêm vắc-xin sởi

• Các trường hợp sốt, nhiễm trùng cấp tính đang tiến triển thì tạm hoãn tiêm.
• Phụ nữ có thai, nếu sau khi tiêm mới phát hiện đã có thai cần thông báo cho cán bộ y tế để được theo dõi. Các bác sỹ cũng khuyến cáo rằng phụ nữ nên tránh có thai ít nhất 1 tháng sau khi tiêm vắc-xin sởi.
• Không tiêm vắc-xin sởi cho các trường hợp suy giảm miễn dịch bẩm sinh hay bị (AIDS), đang điều trị thuốc ức chế miễn dịch liều cao, xạ trị hoặc mắc các bệnh ác tính do ở những trường hợp này, khả năng tạo miễn dịch chủ động bị suy giảm.

Với tình trạng dịch sởi dễ có nguy cơ bùng phát như hiện nay thì các cha mẹ nên chủ động theo dõi lịch tiêm chủng của con mình để đưa trẻ đi tiêm phòng sởi và các bệnh khác đúng thời gian, đủ liều, đủ số mũi để bảo vệ trẻ trước những nguy cơ dịch bệnh.

Xem thêm:

• Những điều cần lưu ý khi tiêm vắc-xin MMR cho người lớn và trẻ em
• Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh sởi hiệu quả
• Đối tượng cần tiêm vắc xin 3 trong 1