Truyền nhầm nhóm máu nguy hiểm như thế nào đối với người bệnh?

Mỗi một nhóm máu mang những đặc trưng riêng biệt vì vậy khi tiến hành truyền máu chúng ta cần thực hiện các xét nghiệm nhằm phát hiện, ngăn ngừa các virus lây lan qua đường truyền máu mà còn cần thực hiện đúng các nguyên tắc cơ bản về an toàn miễn dịch đó là không để cho các kháng nguyên và kháng thể tương ứng gặp nhau. Điều này cực kỳ quan trọng vì nếu truyền nhầm nhóm máu có thể sẽ gây ra các tai biến trầm trọng, thậm chí có thể gây tử vong.

Truyền máu là một thủ thuật được áp dụng rất phổ biến trong y tế và được sử dụng cho tất cả mọi người ở mọi lứa tuổi với các lý do dưới đây:

• Mất máu trong quá trình phẫu thuật. Ví dụ, khoảng một phần ba số bệnh nhân phẫu thuật tim cần phải truyền máu
• Bị thương nặng - chẳng hạn như từ tai nạn xe hơi, chiến tranh hoặc thiên tai - cần truyền máu để thay thế máu đã mất trong quá trình chấn thương
• Mắc bệnh như: nhiễm trùng nặng hoặc bệnh gan khiến cơ thể bạn không thể tạo máu hoặc một số phần của máu; một căn bệnh gây thiếu máu (bệnh thận hoặc ung thư)...

Như đã đề cập, trước khi truyền máu, người cần truyền cũng như người cho máu cần được thực hiện các xét nghiệm liên quan cùng tuân thủ theo đúng quy trình để đảm bảo tình trạng truyền nhầm nhóm máu không xảy ra.

Truyền nhầm nhóm máu là cực kỳ hiếm xảy ra nhưng không phải là không có.

Để hiểu được sau khi truyền nhầm nhóm máu thì cơ thể sẽ xảy ra tình trạng như thế nào, trước hết chúng ta phải xem xét nhiều thành phần khác nhau trong máu. Các tế bào hồng cầu là thứ mang lại cho cơ thể chúng ta các nhóm máu A, B và O, và việc không khớp khi truyền nhầm nhóm máu sẽ gây ra những nguy hiểm đáng tiếc. Ngay cả những người nhận máu phù hợp cũng có thể bị sốt, ớn lạnh và đau nhức nếu hệ thống miễn dịch của họ tấn công các tế bào bạch cầu đi kèm ở lượng máu mà họ được truyền vao. Tiểu cầu trong máu của người hiến cũng bị phá vỡ bởi cơ thể vật chủ, dẫn đến "ban xuất huyết", những đốm màu tím sẫm trên da.

Ngày nay, phần lớn máu của người hiến được tách ra thành các thành phần của nó trước khi được tiến hành. Tại đó, các tế bào bạch cầu được loại bỏ hoàn toàn với quá trình mang tên leukodepletion.

Dấu hiệu đầu tiên của việc truyền nhầm nhóm máu là "một cảm giác tử thần sắp đến." Đây là một triệu chứng y tế thường thấy và các bác sĩ thường xuyên phụ trách truyền máu cho bệnh nhân thường đi tìm triệu chứng này. Dấu hiệu khác của truyền nhầm nhóm máu là có các biểu hiện cảnh báo hệ thống miễn dịch bị xâm nhập như một ca thông thường - sốt giống như cúm, đau và ớn lạnh, cũng như cảm giác nóng rát ở vị trí tiêm.

Nếu cơ thể của bạn hoạt động tốt, sốt nặng và ớn lạnh là mức độ nhẹ của phản ứng sau khi truyền nhầm nhóm máu. Hệ thống miễn dịch của bạn sẽ phá vỡ các tế bào hồng cầu ở bên ngoài, nhưng trước khi làm như vậy, các đại thực bào trong hệ thống miễn dịch của bạn sẽ nhấn chìm chúng. Các tế bào hồng cầu được lọc ra khỏi các mạch máu và bị phá vỡ ở gan và lá lách. Sau đó cơ thể thoát khỏi nguy hiểm khi chúng được bài tiết với các chất thải khác.

Tình trạng trở nên nguy hiểm hơn khi hệ thống miễn dịch không đợi các tế bào hồng cầu lạ làm sạch các mạch máu trước khi chúng tách ra. Tan máu - sự phân tách của các tế bào này - làm sẽ phân tách và thâm nhập vào các mạch máu. Huyết sắc tố tràn vào huyết tương của máu và được bài tiết qua nước tiểu, biến nước tiểu có màu nâu sẫm. Các tế bào hồng cầu cũng chứa bilirubin, một thành phần trong mật. Tình trạng này thường bị tràn vào gan, phá vỡ các tế bào hồng cầu và bài tiết. Bilirubin có màu vàng nâu, và mang đến cho phân của bạn màu nâu. Khi các tế bào hồng cầu bị phân tách trong khi vẫn còn trong máu, bilirubin sẽ biến toàn bộ cơ thể của một người thành màu vàng.

Da vàng và nước tiểu màu nâu có thể được kiểm soát, nhưng chúng là dấu hiệu của một tình huống rất nguy hiểm. Các mảnh vụn của hồng cầu chăm sóc qua các mạch máu có thể tạo ra sự bắt đầu cho bất kì một phản ứng dây chuyền. Các mảnh vỡ có thể kích hoạt hệ thống bổ sung, một phần của hệ thống miễn dịch bao gồm các protein tín hiệu tế bào kích hoạt nhiều protein tín hiệu tế bào. Kết quả cuối cùng của khối tín hiệu này là kích hoạt phức hợp tấn công màng, làm tách các tế bào. Trong khi đó, các tiểu cầu tràn ra từ các tế bào máu có thể kích hoạt việc đông máu không kiểm soát, khiến máu đóng cục trong tĩnh mạch. Tình trạng này được gọi là phản ứng truyền máu tán huyết cấp tính và có thể gây tử vong.

Tóm lại, sau khi truyền nhầm nhóm máu, bạn có thể gặp rất nhiều tình huống nguy hiểm tùy theo mức độ, nhưng hoàn toàn có thể gây tử vong không đáng có.

Để tránh truyền nhầm nhóm máu có thể xảy ra ở tỷ lệ nhỏ nhất thì cần sự kết hợp cả người bệnh và bác sĩ, cần có quy trình cụ thể và được tuân thủ nghiêm ngặt cũng như người bệnh, người hiến cần hiểu rõ các nguy cơ có thể xảy ra.

Bác sĩ cần lưu ý gì trước khi truyền máu?

Sau khi máu hoặc chế phẩm máu được phát về bệnh phòng để truyền, kíp truyền máu cần thực hiện đầy đủ các bước sau trong quá trình thực hiện truyền máu:

• Bác sĩ chỉ định truyền máu cần giải thích kỹ cho bệnh nhân về tác dụng của việc truyền chế phẩm máu và các tai biến có thể xảy ra.
• Kiểm tra điều kiện bảo quản và cách truyền chế phẩm máu xem chế phẩm máu đã phát có còn giữ được tác dụng điều trị và đảm bảo an toàn cho bệnh nhân không (ví dụ: tủa lạnh yếu tố VIII có được bảo quản đúng quy cách và thời gian cho phép kể từ khi phát máu đến khi truyền hay không, chế phẩm máu có được đảm bảo độ vô trùng cho đến khi truyền máu không).
• Kiểm tra túi máu về chất lượng và phát hiện các bất thường như thay đổi màu sắc của chế - phẩm máu, có hiện tượng tan máu, không toàn vẹn bao bì đựng máu...
• Kiểm tra túi máu về các nội dung được ghi trên nhãn như: ngày lấy máu, hạn sử dụng, nhóm máu, tên bệnh nhân...
• Đối chiếu tên bệnh nhân được truyền máu và nhóm máu ghi trên túi máu với tên và nhóm máu của bệnh nhân theo bệnh án, thẻ nhóm máu và trực tiếp hỏi bệnh nhân tại giường (xác định đúng bệnh nhân được truyền máu ). cần lưu ý rằng đa số tai biến truyền máu xảy ra là do các sai sót về hành chính khi phát máu và khi truyền máu tại giường bệnh (truyền nhầm túi máu, nhầm bệnh nhân...).
• Kiểm tra xem bệnh nhân đã từng được truyền máu chưa, có phản ứng truyền máu trước đây hay không, nhắc bệnh nhân đại tiểu tiện trước khi truyền máu.
• Kiểm tra tình trạng lâm sàng của bệnh nhân trước truyền máu bao gồm đo mạch, huyết áp, tần số thở, nhiệt độ... để ghi kết quả vào phiếu truyền máu.
• Tiến hành định lại nhóm máu ABO (và nhóm Rh) của bệnh nhân và nhóm máu từ túi máu tại giường bệnh bằng phương pháp huyết thanh mẫu. Máu bệnh nhân phải được lấy trực tiếp ngay trước lúc truyền máu tại giường bệnh. Máu từ túi máu phải được lấy từ đoạn dây hàn gắn ngay ở túi máu (không lấy trực tiếp từ túi máu) và ghi kết quả vào phiếu truyền máu.
• Làm phản ứng chéo giữa máu bệnh nhân và máu từ túi máu tại giường bệnh và ghi kết quả vào phiếu truyền máu.
• Nếu có bất kỳ bất thường nào trong các điểm nói trên đều không được tiến hành truyền máu và phải cùng với ngân hàng máu kiểm tra lại.

Sau khi xác định đúng nhóm máu của bệnh nhân và túi máu thấy phù hợp và phản ứng chéo tại giường không có hiện tượng ngưng kết cũng như không có bất thường nào trong các điểm nêu trên thì tiến hành truyền máu. Ngoài ra bác sĩ phụ trách cần:

• Trước khi truyền cần kiểm tra xem kim truyền có chệch ven không và có khí ở trong dây truyền không.
• Cho tốc độ máu chảy theo y lệnh của bác sĩ chỉ định truyền máu.
• Cần cho chảy chậm và theo dõi sát tình trạng bệnh nhân trong 15 phút đầu vì đa phần các phản ứng truyền máu cấp tính diễn ra trong thời gian này.
• Khi thực hiện thủ thuật truyền máu cần chú ý đảm bảo vô trùng tối đa cho bệnh nhân bằng cách bảo quản túi máu trước khi truyền đúng quy cách, làm sạch và sát khuẩn kỹ nơi chọc ven, đi găng tay vô trùng khi làm thủ thuật. Điều này cũng góp phần đảm bảo an toàn cho nhân viên y tế thực hiện thủ thuật truyền máu tránh các bệnh lây qua đường máu.
• Ghi phiếu truyền máu diễn biến quá trình truyền máu trong suốt quá trình truyền và ghi giờ bắt đầu, kết thúc truyền máu, các phản ứng phụ nếu có và phương pháp xử trí. Phiếu truyền máu phải có đầy đủ chữ ký của nhân viên phát máu, bác sĩ và y tá truyền máu. Trong quá trình truyền máu cần thường xuyên kiểm tra tình trạng lâm sàng của bệnh nhân để phát hiện tai biến truyền máu sớm và xử trí kịp thời.
• Tiếp tục theo dõi bệnh nhân trong 24 giờ sau truyền máu và lưu túi máu trong tủ lạnh để đối chiếu nếu có phản ứng truyền máu xảy ra.
• Xét nghiệm công thức máu (số lượng hồng cầu, nồng độ Hb, He) và làm các xét nghiệm phát hiện tình trạng tan máu (bilirubin toàn phần, trực tiếp, gián tiếp, huyết sắc tố niệu) hoặc hình thành kháng thể miễn dịch sau truyền máu nếu bệnh nhân có biểu hiện tan máu muộn sau truyền máu, làm các xét nghiệm định kỳ kiểm tra các virus truyền qua đường máu (HBV, HCV, HIV) cho các bệnh nhân truyền máu nhiều lần. Đối với các bệnh nhân truyền máu nhiều lần cũng cần làm định kỳ xét nghiệm sắt huyết thanh và động học sắt để phát hiện sớm biến chứng nhiễm sắt do truyền máu.

Người nhà bệnh nhân cần hiến máu cũng như cần hiến máu có lưu ý gì?

Để tránh tình trạng truyền nhầm nhóm máu xảy ra, người nhà bệnh nhân cũng như bệnh nhân cần lưu ý:

• Hiểu rõ tác dụng, lưu ý và các tai biến có thể xảy ra khi tiến hành truyền máu. Ngoài ra cần thực hiện nghiêm túc các phương án phòng bị của bác sĩ để ra.
• Các lựa chọn của người bệnh có thể bị giới hạn bởi các yếu tố thời gian và sức khỏe, vì vậy điều quan trọng là bắt đầu thực hiện quyết định càng sớm càng tốt. Ví dụ, nếu bạn bè hoặc thành viên gia đình đang hiến máu cho bệnh nhân (người hiến trực tiếp); máu của họ nên được rút ra vài ngày trước nhu cầu dự kiến ​​để cho phép có đủ thời gian để thử nghiệm và ghi nhãn.
• Sản phẩm máu an toàn nhất là của riêng bệnh nhân, vì vậy nếu có khả năng truyền máu, đây là lựa chọn rủi ro thấp nhất của họ. Thật không may, lựa chọn này thường chỉ thực tế khi chuẩn bị cho phẫu thuật tự chọn. Trong hầu hết các trường hợp khác, người bệnh không thể hiến máu của họ do tính chất cấp thiết của nhu cầu máu. Mặc dù bạn có quyền từ chối truyền máu, quyết định này có thể gây ra hậu quả đe dọa tính mạng. Nếu bạn là cha mẹ quyết định cho con của bạn, bạn là cha mẹ hoặc người giám hộ phải hiểu rằng trong tình huống đe dọa đến tính mạng, các bác sĩ của bạn sẽ hành động vì lợi ích tốt nhất của con bạn để đảm bảo sức khỏe của con bạn và tuân thủ các tiêu chuẩn chăm sóc y tế bất kể tín ngưỡng tôn giáo. Vui lòng xem xét cẩn thận tài liệu này và quyết định với bác sĩ của bạn về lựa chọn nào, hiểu rằng bác sĩ của bạn sẽ luôn hành động vì lợi ích tốt nhất của bệnh nhân của mình.

Để đảm bảo truyền máu an toàn, đảm bảo nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn bắt đầu truyền máu xác minh tên của bạn và ghép nó với máu sẽ được truyền. Ngoài tên của bạn, một định danh cá nhân thứ hai thường được sử dụng là ngày sinh nhật của bạn.

Nếu trong quá trình truyền máu, bạn có triệu chứng khó thở, ngứa, sốt hoặc ớn lạnh hoặc cảm thấy không khỏe, hãy báo cho người đó truyền máu ngay lập tức.

Bài viết trên đây không chỉ giải đáp các vấn đề liên quan đến định nghĩa cũng như triệu chứng, hậu của của việc truyền nhầm nhóm máu mà còn cho chúng ta thấy một cái nhìn tổng thể, bao quát nhất có thể về tình trạng này. Dù rất hiếm khi xảy ra nhưng việc truyền nhầm nhóm máu sẽ gây ra hệ quả nghiêm trọng nếu có sai sót hoặc không được trang bị kiến thức đầy đủ.

Xem thêm:

• Ý nghĩa của xét nghiệm ure là gì?
• Top 3 địa chỉ lưu trữ máu cuống rốn tại TP. Hồ Chí Minh
• Biểu hiện rõ nét về bệnh rối loạn mỡ máu đàn ông béo phì, bụng bia cần lưu ý ngay