Thuốc amoxicillin: Chống chỉ định và tác dụng phụ của thuốc

Amoxicillin là loại thuốc kháng sinh rất thông dụng, được dùng trong điều trị các bệnh nhiễm khuẩn do vi khuẩn gây ra. Do tính thông dụng nên thuốc được kê đơn khá nhiều. Tuy vậy, người dùng cần phải hết sức để ý, thuốc amoxicillin chống chỉ định trong những trường hợp nào, và những tác dụng phụ của thuốc là gì?

Amoxycillin hoặc Amoxicillin (gọi tắt là amox), là thuốc kháng sinh cùng họ với penicilin. Thuốc có tác dụng ngăn chặn và diệt các loại vi khuẩn gram dương gây ra các bệnh nhiễm khuẩn như: nhiễm khuẩn đường hô hấp trên, viêm xoang, viêm tai giữa; nhiễm khuẩn đường hô hấp dưới do liên cầu khuẩn, phế cầu khuẩn, tụ cầu gây ra; nhiễm khuẩn đường tiết niệu không biến chứng; bệnh lậu; nhiễm khuẩn đường mật; nhiễm khuẩn da, cơ do liên cầu khuẩn, tụ cầu khuẩn, E. coli nhạy cảm với amoxicillin; viêm dạ dày - ruột (bao gồm viêm ruột do Salmonella, không do lỵ trực khuẩn).

Thuốc Amoxicillin hoạt động bằng cách ngăn chặn sự tăng trưởng của vi khuẩn. Ngoài ra, thuốc còn được sử dụng kết hợp với các loại thuốc khác để điều trị chứng loét dạ dày, tá tràng gây ra bởi vi khuẩn H. pylori và để ngăn ngừa lở loét tái phát.

• Người bệnh có tiền sử dị ứng với bất kỳ loại penicillin nào.
• Người có tiền sử quá mẫn với các kháng sinh thuộc họ beta-lactam (các penicillin, cephalosporin).
• Các phản ứng quá mẫn trầm trọng và đôi khi có thể dẫn đến tử vong (phản vệ) đã được báo cáo xảy ra trên bệnh nhân dùng các kháng sinh họ beta-lactam. Nếu có phản ứng dị ứng, nên ngưng dùng Amoxicillin và áp dụng trị liệu thay thế thích hợp.
• Ðã có trường hợp xuất hiện ban đỏ (đa dạng) đi kèm với sốt nổi hạch (tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn) ở những bệnh nhân dùng amoxicillin. Tránh sử dụng Amoxicillin nếu nghi ngờ có tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn.
• Có hiện tượng kéo dài thời gian prothrombin dù hiếm gặp ở bệnh nhân dùng Amoxicillin. Nên theo dõi chặt chẽ khi sử dụng đồng thời với các thuốc chống đông máu. Khi dùng liều cao phải duy trì thỏa đáng lượng nước thu nhận vào và đào thải ra ngoài theo đường tiểu.
• Nên điều chỉnh liều cho bệnh nhân suy thận (xem thông tin kê toa đầy đủ). Amoxicillin có thể làm giảm hiệu lực của các thuốc tránh thai loại uống.

Dùng thuốc Amoxicillin có thể gây ra một số tác dụng phụ như:

• Ngoại ban: dị ứng, phát ban, sưng mặt, môi, lưỡi, hoặc họng, khó thở. Thường xuất hiện chậm, sau 7 ngày điều trị.
• Ở một số người có thể gặp phản ứng quá mẫn (bao gồm ban đỏ, ban dát sần và mày đay, đặc biệt là hội chứng Stevens - Johnson là một phản ứng dị ứng nặng khi dùng thuốc).
• Một số người sẽ thấy hiện tượng sốt, nổi mẩn, ngứa, sưng hạch, đau khớp, hoặc cảm giác bị bệnh nói chung.

• Da tái hoặc vàng da, vàng mắt, nước tiểu sẫm màu, sốt, rối loạn hay suy yếu.
• Có các mảng trắng hoặc lở loét trong miệng hoặc trên môi.
• Suy nhược cơ nặng, ngứa ran người.
• Bầm tím, chảy máu bất thường (ở mũi, miệng, âm đạo hoặc trực tràng), xuất hiện đốm tím hoặc đỏ dưới da.
• Có trạng thái kích động, vật vã, lo lắng, mất ngủ, lú lẫn, thay đổi ứng xử và/hoặc chóng mặt.
• Viêm đại tràng có màng giả do Clostridium difficile hoặc viêm tiểu kết tràng cấp với triệu chứng đau bụng và đi ngoài ra máu, không liên quan đến Clostridium difficile.
• Thiếu máu, giảm tiểu cầu, ban xuất huyết giảm tiểu cầu, tăng bạch cầu ưa eosin, giảm bạch cầu, mất bạch cầu hạt cũng là phản ứng không mong đợi khi sử dụng thuốc Amoxicillin.
• Ngoài ra, thuốc còn có các tác dụng phụ về tiêu hóa như: đau thượng vị (2%), buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy (0,5%) ở người lớn, tỷ lệ cao hơn ở trẻ em và người cao tuổi (phân lỏng ở 42% trẻ em dưới 8 tháng, 20% ở trẻ em từ 8 - 16 tháng và 8,5% ở trẻ em 24 - 36 tháng). Những phản ứng không mong muốn của amoxicillin ở đường tiêu hóa thường mất đi khi ngừng điều trị. Tuy nhiên, nếu thấy xuất hiện mày đay hoặc các dạng ban khác, nhất là ban đỏ, phù Quincke... phải ngừng dùng thuốc và thông báo ngay cho bác sĩ điều trị biết để được xử trí kịp thời, thích hợp.

• Trước khi sử dụng thuốc Amoxicillin, bạn nên nói với bác sĩ và dược sĩ nếu bị dị ứng với Amoxicillin, Cephalosporin, Penicillin hoặc bất kỳ loại thuốc nào khác.
• Thêm vào đó, cần cho bác sĩ biết về các thuốc kê theo toa và không kê theo toa khác, vitamin và các chất bổ sung dinh dưỡng mà bạn đang dùng hoặc dự định dùng. Nhất là trong trường hợp mắc bệnh thận, dị ứng, sốt mùa hè, nổi mề đay, hen suyễn, hoặc bệnh Phenylceton niệu.
• Phụ nữ đang mang thai hoặc dự định có thai, đang cho con bú... cần xin ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Ở những bệnh nhân có tiền sử dị ứng với penicillin hoặc các dị nguyên khác thì các phản ứng quá mẫn sẽ trở nên trầm trọng hơn thậm chí có thể dẫn tới sốc phản vệ.
• Do đó, trước khi bắt đầu điều trị bằng amoxicillin cần phải điều tra kỹ tiền sử dị ứng với penicilin, cephalosporin và các dị nguyên khác của người bệnh. Nếu người bệnh đã từng bị dị ứng với thuốc này trước đó thì tuyệt đối không dùng lại thuốc này.
• Trường hợp người bệnh dùng thuốc thấy hiện tượng đái ít (nguy cơ thuốc kết tinh), thì cần phải uống nhiều nước hơn khi dùng thuốc.
• Khi sử dụng thuốc Amoxicillin dài ngày phải định kỳ kiểm tra chỉ số huyết học, chức năng gan, thận trong suốt quá trình điều trị.
• Dùng amoxicillin liều cao cho người suy thận hoặc người có tiền sử co giật, động kinh có thể gây co giật (hiếm gặp). Do đó đối với các trường hợp suy thận, phải điều chỉnh liều theo hệ số thanh thải creatinin hoặc creatinin huyết.
• Có thể xảy ra phản ứng Jarisch-Herxheimer trong điều trị bệnh Lyme.
• Bệnh nhân tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm khuẩn có nguy cơ phát ban cao khi dùng thuốc Amoxicillin.
• Với phụ nữ mang thai: Thuốc Amoxicilin có an toàn trong thời kỳ mang thai hay không chưa được xác định rõ ràng. Vì vậy, chỉ sử dụng thuốc này khi thật cần thiết.
• Với phụ nữ cho con bú: Amoxicilin bài tiết vào sữa mẹ, tuy nhiên lượng thuốc trong sữa rất ít và an toàn cho trẻ sơ sinh ở liều thường dùng, do đó có thể dùng thuốc amoxicilin cho phụ nữ cho con bú và theo dõi chặt chẽ phản ứng của trẻ nhỏ khi dùng.

• Những phản ứng không mong muốn của thuốc amoxicillin ở đường tiêu hóa, ở máu thường mất đi khi ngừng sử dụng thuốc.
• Viêm đại tràng có màng giả nặng do dùng thuốc amoxicillin cần được bồi phụ nước, điện giải và protein đồng thời điều trị bằng metronidazol và vancomycin đường uống.
• Với chứng mày đay, các dạng ban khác và những phản ứng giống bệnh huyết thanh có thể điều trị bằng kháng histamin, và nếu cần thì dùng liệu pháp corticosteroid toàn thân. Tuy nhiên khi có các phản ứng như vậy xảy ra, phải ngừng dùng thuốc amoxicillin. Trừ khi có chỉ định của bác sĩ trong những trường hợp đặc biệt, nguy hiểm đến tính mạng mà chỉ có thuốc amoxicillin mới giải quyết được.
• Nếu xuất hiện phản ứng dị ứng như ban đỏ, phù Quincke, sốc phản vệ hay hội chứng Stevens – Johnson. Phải ngừng ngay việc dùng amoxicillin, điều trị cấp cứu bằng adrenalin, thở oxy, liệu pháp corticoid tiêm tĩnh mạch và thông khí, kể cả đặt nội khí quản. Và không bao giờ được điều trị bằng penicilin hoặc cephalosporin sau đó nữa.

Thuốc amoxicillin có thể giúp chữa trị các bệnh nhiễm khuẩn hiệu quả. Tuy nhiên khi dùng thuốc vẫn có những phản ứng không mong muốn xảy ra. Đó là lý do chúng ta cần biết - lường được những phản ứng phụ khi dùng thuốc amoxicillin và biết cách xử lý nếu không may gặp những trường hợp như thế xảy ra.

Xem thêm:

• Lạm dụng thuốc và hiểm hoạ kháng thuốc kháng sinh
• Sử dụng kháng sinh cefixim sao cho đúng?