Rối loạn thông khí: Ưu tiên hàng đầu trong cấp cứu suy hô hấp cấp

Rối loạn thông khí được chia làm 2 trường hợp đó là sự giảm thông khí phế nang toàn bộ và giảm thông khí phế nang khu trú.

1.1. Sự giảm thông khí phế nang toàn bộ

Thông thường, nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do tổn thương thần kinh trung ương hay ở các cơ, hiếm khi gặp ở những trường hợp mắc bệnh tại lồng ngực và phổi. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp ngoại lệ đối với hoàn cảnh quá nghiêm trọng như tắc đường thở cấp tính, tràn dịch, tràn khí lớn màng phổi hai bên, gãy nhiều sườn... Sự giảm thông khí phế nang toàn bộ biểu hiện ở các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng như sau:

• Da xanh xao, tím tái
• Vã nhiều mồ hôi
• Nhịp thở có thể tăng hoặc giảm
• Xét nghiệm khí máu cho kết quả PaCO2 tăng và PaO2 giảm

1.2. Giảm thông khí phế nang khu trú

Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra tình trạng giảm thông khí phế nang khu trú ở bệnh nhân suy hô hấp cấp, bao gồm:

• Viêm phổi: tưới máu tăng, tuy nhiên thông khí mất ở vùng viêm phổi, VA/Q nhỏ hơn 0,8 (tác dụng đoản mạch), PaO2 sẽ giảm.
• Xẹp phổi: tưới máu không đổi nhưng thông khí mất ở vùng bị xẹp, chỉ số VA/Q và PaO2 cũng tương tự như viêm phổi.
• Giãn phế nang : VA và VA/Q đều giảm, Q bình thường.

Trong những trường hợp trên, PaCO2 vẫn bình thường vì khuếch tán nhanh qua vùng phế nang không bị tổn thương hoặc ít bị tác động, PaCO2 có thể bị giảm do tăng thông khí.

Thông khí nhân tạo là phương thức thông khí xâm nhập thường được dùng cho người mắc suy hô hấp cấp. Trong đó bệnh nhân sẽ được thở máy có thể tích lưu thông được nhân viên y tế đặt trước, tần số thở tương ứng với tần số tự thở của bệnh nhân.

2.1. Chỉ định

Phương thức này không có chống chỉ định tuyệt đối và phổ biến được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Suy hô hấp cấp
• Tổn thương phổi cấp do chấn thương phổi, đuối nước, hít khí độc
• Giảm thông khí phế nang do bệnh lý thần kinh cơ hoặc trung ương, ngộ độc
• Suy hô hấp mạn tính đợt cấp
• Ngừng tuần hoàn sau cấp cứu

2.2. Yêu cầu

Để thực hiện kỹ thuật thông khí nhân tạo xâm nhập, đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng đòi hỏi phải có chuyên khoa hồi sức cấp cứu hoặc đã từng qua đào tạo về thở máy. Các phương tiện hỗ trợ như hệ thống máy thở, hút, xét nghiệm hoặc những dụng cụ tiêu hao khác phải đảm bảo đầy đủ chức năng và đã được khử khuẩn, làm vệ sinh thường xuyên. Quy trình chuẩn bị máy thở cũng phải tuân thủ các bước chặt chẽ từ giai đoạn lắp nối các đường ống cho đến lúc bật máy chạy thử trước khi sử dụng.

2.3. Đối với bệnh nhân

Người bệnh rối loạn thông khí (trong trạng thái còn tỉnh táo) và thân nhân sẽ được giải thích về sự cần thiết và các nguy cơ của thở máy, sau đó họ cần ký cam kết đồng ý thực hiện kỹ thuật thông khí nhân tạo.

Ngoài ra, bác sĩ sẽ yêu cầu bệnh nhân làm xét nghiệm khí trong máu, đo huyết áp, lấy mạch, nhịp thở, SpO2, đo chiều cao, tính cân nặng lý tưởng (BMI). Nếu bệnh nhân chưa đặt ống nội khí quản hoặc chưa có canuyn mở khí quản thì phải tiến hành đặt trước. Cần liên tục bóp bóng oxy qua ống nội khí quản trong thời gian chờ chuẩn bị máy thở.

Nhân viên y tế sẽ ghi chép đầy đủ các thông số cần theo dõi vào hồ sơ bệnh án để thuận tiện hơn cho việc kiểm tra lại kết quả sau này.

2.4. Tai biến và xử trí

Trong quá trình tiến hành thông khí nhân tạo xâm nhập, đội ngũ bác sĩ và y tá phải liên tục theo dõi và giám sát hoạt động của máy thở, các áp lực đường thở cũng như những báo động. Một số rủi ro có nguy cơ xảy ra bao gồm:

• Tụt huyết áp

Cần kiểm tra chỉ số huyết áp của bệnh nhân rối loạn thông khí thường xuyên và truyền dịch hoặc dùng vận mạch nếu cần thiết.

• Chấn thương phổi:

Nếu bệnh nhân có biểu hiện chống máy, áp lực đường thở tăng, SpO2 tụt, tràn khí dưới da, khám phổi có dấu hiệu tràn khí màng phổi, ... thì phải điều chỉnh máy thở, kết hợp với đặt dẫn lưu và hút dịch màng phổi liên tục để cấp cứu.

• Nhiễm khuẩn do thở máy:

Dự phòng bằng cách tuân thủ triệt để các nguyên tắc vô khuẩn tại bệnh viện. Có thể điều trị bằng kháng sinh sớm và theo nguyên lý xuống thang khi xảy ra nhiễm khuẩn.

• Loét hoặc xuất huyết tiêu hóa:

Tình trạng stress, căng thẳng ở bệnh nhân chính là nguyên nhân, có thể dùng thuốc ức chế bơm proton để dự phòng.

Tùy theo tình trạng người bệnh mà có thể xuất hiện thêm các biến chứng khác như chống máy liên tục không rõ nguyên nhân, rối loạn mạch, điện tim và SpO2, khí trong máu diễn biến bất thường, ... cần được cấp cứu ngay khi phát hiện.

Tại chuyên khoa hồi sức cấp cứu thuộc Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long, thông khí nhân tạo xâm nhập được xem là một trong những kỹ thuật trọng điểm. Bệnh viện Vinmec Hạ Long đã bắt đầu triển khai phương thức này kể từ quý 1/2019 dưới sự tham gia thực hiện của đội ngũ thạc sĩ bác sĩ đầu ngành (Ths Nguyễn Nam Dương, BSCKI Đỗ Văn Mạnh, Th.s Vũ Hữu Thắng).

Mặc dù các bệnh viện tuyến tỉnh tại địa phương hầu như đã thực hiện kỹ thuật thông khí nhân tạo xâm nhập, điểm nổi bật của trang thiết bị tại phòng ICU - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long là dùng máy thở cấu hình cao cấp, thích hợp cho cả người lớn, trẻ em và trẻ sơ sinh. Mặt khác, những bác sĩ sau đại học với nhiều năm kinh nghiệm trực tiếp đứng ra thực hiện phương thức này là cũng là một điểm mạnh về nhân sự nơi đây.

Kỹ thuật thông khí nhân tạo xâm nhập vẫn có nằm trong danh mục được BHYT hỗ trợ hay. Tỷ lệ chi trả của BHYT phụ thuộc từng quyền lợi thẻ BHYT của mỗi khách hàng khác nhau. Nhiều ca bệnh mà đối tượng là bệnh nhân bị suy hô hấp cấp hay rối loạn thông khí đã được điều trị thành công. Bên cạnh đó, năng lực bệnh viện đảm bảo có đủ khả năng thực hiện được phương pháp cấp cứu này cũng chính là giá trị tích cực mà Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long luôn mong muốn đem lại cho người bệnh.