Que test nhanh HIV là gì?

Với sự đầu tư phát triển y tế dự phòng, việc khám và sàng lọc HIV tại cộng đồng đòi hỏi một xét nghiệm đơn giản, dễ thực hiện, cho kết quả nhanh chóng, với độ tin cậy cao. Hiện nay que test nhanh HIV được sử dụng khá phổ biến. Vậy que test nhanh HIV là gì? Cùng HoiBenh tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Theo PGS.TS Phan Thị Thu Hương - Phó cục trưởng Cục Phòng chống HIV cho biết: Theo số liệu năm 2016, Việt Nam có khoảng hơn 200.000 người nhiễm HIV. bà cũng cho biết tại Hội thảo Tối ưu hóa phác đồ điều trị HIV/AIDS ngày 07/06/2019 do Cục Phòng,chống HIV/AIDS phối hợp cùng các đơn vị có liên quan tổ chức: Tính đến tháng 12/2018, có gần 140.000 bệnh nhân HIV/AIDS đang được tiếp cận và điều trị bằng thuốc ARV.

Bên cạnh đó, theo ước tính của Cục Phòng chống HIV, vẫn có khoảng 56.000 người nhiễm HIV chưa được xét nghiệm và chưa biết về tình trạng nhiễm bệnh của mình. Con số này là do nhiều người còn gặp khó khăn trong việc tiếp cận với các dịch vụ y tế, chưa có hiểu biết đầy đủ về bệnh, còn tâm lý mặc cảm, e ngại, và một phần do hạn chế về kĩ thuật, kinh tế, thời gian trong việc xét nghiệm HIV theo phương pháp thông thường.

Theo thống kê Cục Phòng chống HIV thu nhận được, mỗi năm tại Việt Nam có khoảng 2.000.000 xét nghiệm sàng lọc HIV được thực hiện, trong đó xác định được 12.000 - 13.000 ca mắc mới.

Các nghiên cứu trên thế giới cũng chỉ ra rằng: Phát hiện và điều trị HIV sớm làm giảm nguy cơ hoặc mức độ của các biến chứng, giúp người bệnh có ý thức và giảm khả năng lây nhiễm cho cộng đồng.

Thực trạng và những số liệu kể trên đặt ra nhu cầu đưa vào áp dụng phương pháp test nhanh HIV tại cộng đồng, với thời gian ngắn, thao tác đơn giản, cho kết quả với độ tin cậy cao và giá thành rẻ. Hiện nay, que test nhanh HIV đã được đưa vào sử dụng và khá phổ biến trong các chương trình sàng lọc HIV tại cộng đồng, hay trong các phòng khám, phòng cấp cứu, các trạm y tế. Vậy que test nhanh HIV là gì?

Que test nhanh HIV sử dụng mẫu máu hoặc dịch miệng để xác định sự xuất hiện của kháng thể HIV. Sau 15 - 20 phút, que test nhanh HIV cho kết quả có tìm thấy kháng thể HIV - 1 hoặc HIV - 2 trong mẫu thử hay không.

• Nếu có 1 dòng kháng thể HIV xuất hiện, que test nhanh HIV sẽ cho kết quả âm tính - tức là người đó không nhiễm HIV. Độ chính xác của test này là 99,8%.
• Nếu có 2 dòng kháng thể HIV xuất hiện, que test nhanh HIV cho kết quả dương tính. Theo tính toán, test này có độ chính xác 99,3%. Tuy nhiên, nếu test nhanh HIV dương tính, cần được xác nhận lại bằng phương pháp xét nghiệm thông thường. Người mang kết quả dương tính sẽ được lấy mẫu máu và gửi đến cơ sở y tế được cấp phép thực hiện xét nghiệm và trả kết quả cho test HIV. Quy trình này kéo dài từ 1 - 5 ngày tùy cơ sở.
• Cần lưu ý là kể từ khi tiếp xúc với nguồn lây, nếu nhiễm virus HIV, thì cơ thể mất khoảng 2 - 4 tuần để sinh kháng thể. Lúc này các test HIV mới có giá trị. Giai đoạn 2 - 4 tuần gọi là giai đoạn cửa sổ. Như vậy, một người dùng que test nhanh HIV cho kết quả âm tính, nhưng trước đó có tiếp xúc với nguồn lây hoặc nghi ngờ lây nhiễm, thì cần thực hiện lại xét nghiệm này sau 2 - 4 tuần để có kết quả chính xác.

Que test nhanh HIV được sử dụng trong các trường hợp:

• Các chương trình sàng lọc HIV tại cộng đồng.
• Các trường hợp cấp cứu cần can thiệp ngay có nguy cơ lây nhiễm.
• Test đối với nhân viên y tế tiếp xúc với máu nhiễm HIV.
• Test đối với trẻ sơ sinh có mẹ nhiễm HIV.
• Test nhanh HIV với người hiến máu.

Quy trình test nhanh HIV phải do nhân viên y tế có chuyên môn thực hiện. Có 2 phương pháp là lấy máu hoặc lấy dịch miệng. Cụ thể như sau:

Lấy máu đầu ngón tay: Bộ xét nghiệm bao gồm: 1 que test nhanh HIV, 1 lọ dung dịch đệm, 1 kim chích máu, bông cồn.

• Sát trùng đầu ngón tay chuẩn bị chích máu bằng bông cồn.
• Dùng kim chích máu chích vào đầu ngón tay đã được sát trùng. Thao tác này khá nhanh gọn, đau rất ít nên nếu có ý định xét nghiệm, bạn không cần quá lo lắng.
• Nhỏ 1 giọt máu từ vị trí vừa chích lên đầu nhận bệnh phẩm của que test nhanh HIV, nhỏ dung dịch đệm với tỉ lệ theo hướng dẫn.
• Đợi 15 - 20 phút để đọc kết quả. Tối đa 60 phút. Sau 60 phút kết quả không được công nhận.

Lấy dịch miệng: Bộ xét nghiệm bao gồm: 1 que test nhanh HIV, 1 lọ đựng dung dịch đệm, 1 giá đựng dung dịch đệm.

• Nhân viên y tế mở bao chứa lọ đựng dung dịch đệm, mở nắp lọ rồi đặt lên giá đỡ sao cho dung dịch không bị đổ ra ngoài.
• Cầm que thử sao cho không đặt tay vào vị trí lấy mẫu. Ấn mạnh vị trí lấy mẫu của que test nhanh HIV vào vùng lợi, quệt dọc lần lượt theo lợi hàm trên và hàm dưới.
• Cắm đầu vừa lấy mẫu của que thử vào lọ đựng dung dịch đệm trên giá đỡ sao cho đầu này tiếp xúc với dung dịch.
• Đợi 15 - 20 phút để đọc kết quả. Tối đa 40 phút. Sau 40 phút kết quả không được công nhận.

Cách đọc kết quả: Tương tự như que thử thai, que test nhanh HIV có 2 vạch: vạch chữ T và vạch chữ C.

• Nếu kết quả có 1 vạch đậm màu (vạch chữ C): mẫu thử âm tính với HIV.
• Nếu kết quả có 2 vạch đậm màu (vạch chữ T và vạch chữ C): mẫu thử dương tính với HIV. Như đã trình bày ở trên, trường hợp này cần gửi mẫu máu đến cơ sở y tế để xét nghiệm và đưa ra kết luận.
• Nếu kết quả không hiện vạch nào hoặc chỉ có vạch T đậm màu, vạch C không đậm: test lỗi. Nguyên nhân có thể do các bước thực hiện trong quy trình chưa chính xác, do que test nhanh hỏng, do dung dịch đệm,... Dù với nguyên nhân nào thì cũng cần thực hiện lại với 1 que test nhanh HIV khác.

• Đơn giản, dễ thực hiện. Kết quả định tính, có thể đọc bằng mắt thường.
• Cho kết quả nhanh với độ chính xác trên 99%.
• Giá thành rẻ.
• Bảo quản mẫu xét nghiệm đơn giản.
• Có thể đào tạo nhanh, nhiều người thực hiện xét nghiệm trong các trường hợp cần thiết.
• Ít đau.
• Hạn chế nguy cơ lây nhiễm cho cán bộ y tế.
• Không yêu cầu thiết bị chuyên dụng.
• Phát hiện sớm HIV để người mắc có ý thức điều trị và dự phòng lây nhiễm cho cộng đồng.

Với nguyên tắc đảm bảo bí mật, thông tin cá nhân, cùng với mục tiêu chung là chẩn đoán sớm HIV, hạn chế lây lan cho cộng đồng, đồng thời chăm sóc và điều trị người mắc bệnh, Cục phòng chống HIV - Bộ Y tế khuyến cáo những người có nguy cơ nhiễm HIV nên đi xét nghiệm sớm và định kì. Bao gồm:

• Người sử dụng ma túy dạng tiêm, dùng chung hoặc dùng lại bơm kim tiêm.
• Người thực hiện quan hệ tình dục không an toàn: có vết thương hoặc tiếp xúc với máu của bạn tình, quan hệ với người nhiễm hoặc có nguy cơ nhiễm HIV, quan hệ không có biện pháp bảo vệ,...
• Người làm nghề mại dâm.
• ‘Người mắc bệnh viêm gan, lao, hay các nhiễm trùng lây qua đường tình dục như giang mai, lậu, chlamydia,...
• Người có quan hệ tình dục không an toàn với những người có nguy cơ kể trên.

Như vậy, với những ưu điểm của mình, que test nhanh HIV đang ngày càng được sử dụng rộng rãi. Nếu bạn muốn xét nghiệm HIV, không nên tự mua que test nhanh về thử mà cần đến cơ sở y tế để được xét nghiệm và tư vấn chính xác.

Xem thêm:

• Xét nghiệm HIV ag/ab combo là gì?
• Xét nghiệm HIV bằng phương pháp elisa
• Xét nghiệm HIV bao lâu thì biết kết quả?