Phòng ngừa hen phế quản khi giao mùa

1. Bệnh hen phế quản và cách nhận biết

Hen phế quản còn được gọi bệnh suyễn, là bệnh khó thở từng cơn do co thắt phế quản kèm tăng tiết dịch. Nhiều nguyên nhân kích thích gây bệnh như phấn hoa, lông chó, mèo, nấm mốc, bụi các loại, thời tiết thay đổi...

Hen phế quản là bệnh viêm mạn tính đường hô hấp. Những triệu chứng điển hình của hen phế quản thường thấy là:

- Thở khò khè, tiếng rít thường nghe được khi thở ra

- Ho nhiều, đặc biệt vào ban đêm, khoảng 2-3h sáng

- Nặng ngực, cảm giác giống như lồng ngực bị bóp chặt

- Khó thở, thở nhanh, ngắn và thấy khó khăn, đặc biệt là khi thở ra

Với trẻ em, dấu hiệu của bệnh là các cơn khó thở rít, đặc biệt là khi có nhiễm virus đường hô hấp cấp. Bệnh nhân hen phế quản nếu không được chữa trị tận gốc, dứt điểm, cơn hen sẽ tái phát thường xuyên làm suy giảm khả năng lao động, ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống.

2. Phòng ngừa hen phế quản khi giao mùa

Vào những thời điểm giao mùa, thời tiết thay đổi, nhiệt độ lên cao, xuống thấp đột ngột dễ gây bệnh hô hấp, đặc biệt là hen phế quản. Nếu dự phòng hen không tốt, có thể làm khởi phát các cơn hen ác tính, xử lý chậm trễ có thể gây nguy hiểm tính mạng.

Mặc dù kỹ thuật chẩn đoán và điều trị hen phế quản có nhiều tiến bộ, song nhiều người bệnh không chú ý dự phòng, đợi lên cơn hen cấp tính mới nhập viện cấp cứu. Bệnh có thể khiến trẻ phải nghỉ học, người lao động phải nghỉ làm.

Người bệnh cần được chữa trị sớm và đúng cách. Tránh tự chữa bằng thuốc cắt cơn hen tức thời có giá rẻ, cắt cơn hiệu quả nhưng lạm dụng sẽ ảnh hưởng tới thần kinh, lâu ngày còn dẫn đến việc nhờn thuốc khó cứu chữa.

Ngoài việc tuân thủ đúng phác đồ điều trị, người bệnh có thể kiểm soát tốt bệnh hen trong thời điểm giao mùa với 6 lời khuyên dưới đây:

Tránh xa khói thuốc

Khói thuốc chứa nhiều hóa chất gây kích ứng niêm mạc đường hô hấp. Những người bị hen có hiện tượng viêm mạn tính ở đường hô hấp, nếu hút thuốc lá chủ động hay thụ động (hít khói thuốc từ người khác) sẽ khiến tình trạng viêm nặng thêm lên, dẫn đến cơn hen cấp.

Ngoài ra, người bệnh cũng nên tránh các yếu tố gây kích ứng đường thở khác như mùi thơm, mùi hắc, phấn hoa, bụi, hóa chất, tiếp xúc nghề nghiệp, lông vật nuôi (chó, mèo..).

Tránh thức ăn gây dị ứng

Người bệnh nên theo dõi và báo cáo lại cho bác sĩ điều trị những loại thực phẩm thường gây dị ứng (tôm, cua, nhộng tằm...).

Phòng nhiễm khuẩn đường hô hấp

Cảm lạnh, cúm, nhiễm virus hợp bào hô hấp, viêm phế quản, nhiễm khuẩn tai mũi họng, viêm xoang, viêm phổi... đều là tác nhân phổ biến gây khởi phát cơn hen.

Bạn nên giữ gìn sức khỏe của bản thân để tránh mắc phải các bệnh đường hô hấp này, bằng cách rửa tay thường xuyên, tránh tiếp xúc người nhiễm cúm, tập trung nơi đông người, điều trị triệt để các ổ nhiễm khuẩn đường hô hấp.

Tiêm chủng phòng ngừa cúm hàng năm được khuyến cáo nhằm giảm các nguy cơ biến chứng của cúm.

Tập thể dục

Tập thể dục là cách hiệu quả rèn luyện, nâng cao sức khỏe. Trước khi tập thể dục, người bệnh cần làm ấm cơ thể, xịt thuốc giãn phế quản, tránh không khí lạnh và khô, áp dụng bài tập thể dục phù hợp với khả năng.

Trong lúc tập, bệnh nhân lưu ý thở đường mũi và hoàn thành bài tập từ từ, tránh tập quá lâu và gắng sức có thể gây khởi phát cơn hen.

Đối phó với ô nhiễm môi trường

Để đối phó với khói bụi ô nhiễm, bạn nên ở trong nhà và hạn chế ra ngoài trong những ngày thời tiết ẩm ướt khắc nghiệt.

Nếu bắt buộc ra ngoài, cần mang khẩu trang để tránh hít phải khói, bụi và các mùi khó chịu. Khi về nhà, rửa sạch mặt, chân tay và súc miệng. Dùng máy làm ẩm không khí để cho phòng không bị khô.

Giữ nhà cửa sạch sẽ

Nhà nên mở cửa sổ để thoát không khí nóng, ngột ngạt khi nấu nướng nặng mùi. Bạn cũng có thể sử dụng máy hút bụi, khăn ướt lau sạch sàn nhà hoặc các vật dụng.

Dọn dẹp đồ đạc trong nhà, tiêu diệt gián và côn trùng, nấm mốc trong nhà cũng giúp cơ thể tránh xa các tác nhân gây hen.

3. Khi lên cơn hen phế quản cấp, xử trí thế nào?

Ngay khi xuất hiện các dấu hiệu đầu tiên của cơn hen, việc cần làm đầu tiên là tránh xa các yếu tố có thể kích phát cơn hen như phấn hoa, lông thú vật, mùi khói thuốc lá, hóa chất... Giữ ấm cơ thể nếu như bị nhiễm lạnh.

Sau đó sử dụng thuốc cắt cơn hen tùy theo mức độ cơn hen. Nếu cơn hen phế quản nhẹ hoặc vừa (các triệu chứng chỉ có khi hoạt động, khi gắng sức) cần dùng ngay thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh (phổ biến nhất là Salbutamol dạng hít, xịt) theo đúng chỉ dẫn. Sau đó nghỉ ở nhà một giờ nếu đỡ khó thở.

Nếu nặng hơn, có biểu hiện ho, khò khè, bệnh nhân tự xịt vào họng của mình, cứ 20 phút xịt từ 2 - 4 lần. Trong 1 giờ đầu tiên, người bệnh có thể sử dụng 3 lần thuốc xịt cắt cơn, mỗi lần cách nhau 20 phút.

Nếu tình trạng khó thở không được cải thiện, thở vẫn nhanh và khó, phải cố gắng để thở. Có biểu hiện: co kéo cơ liên sườn và hõm ức khi người bệnh thở; môi, đầu chi tím; cánh mũi phập phồng khi người bệnh thở; khó nói, khó đi lại... thì cần gọi ngay cấp cứu hoặc đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được xử trí và điều trị kịp thời.

Do bệnh liên quan đến việc thay đổi thời tiết, môi trường sống nên những bệnh nhân hen phế quản luôn phải chú ý giữ gìn sức khỏe, nhất là khi giao mùa, thời tiết lạnh dễ mắc các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp do nhiễm vi khuẩn, virus, cảm cúm... làm phế quản co thắt dẫn đến cơn hen cấp.

Đối với những người có cơ địa dị ứng, cần phải chú ý đến môi trường sống, tránh tiếp xúc với những dị nguyên dễ gây dị ứng như phấn hoa, bụi bẩn, hóa chất, khói thuốc lá... Nếu môi trường làm việc thường xuyên phải tiếp xúc với chất gây dị ứng như bụi bẩn, hóa chất...tốt nhất nên chuyển đổi nghề nghiệp để bảo vệ sức khỏe.

Các hoạt động gắng sức quá mức cũng là yếu tố khởi phát cơn hen đối với một số người. Khi vận động mạnh, nhu cầu oxy tăng khiến bệnh nhân phải thở nhanh, luồng khí ra vào phế quản nhanh và mạnh hơn, ít được làm ẩm và làm ấm có thể gây kích ứng các tiểu phế quản dẫn đến những cơn hen.

Vì vậy, những bệnh nhân hen phế quản không nên lao động quá nặng, vận động quá sức, nên làm việc phù hợp với tình trạng sức khỏe, có chế độ nghỉ ngơi hợp lý. Bên cạnh đó nên thường xuyên luyện tập thể lực bằng các bài tập phù hợp với sức khỏe, ăn uống đảm bảo đủ dinh dưỡng, uống đủ nước cũng là biện pháp hiệu quả ngăn ngừa bệnh tái phát.