Nobel Y học 2016: Cơ chế “tự thực” và khả năng phát hiện sớm các bệnh nguy hiểm

Khái niệm về Tự thực (autophagie) lần đầu tiên xuất hiện năm 1963. Đây là thuật ngữ có nguồn gốc từ tiếng Hi Lạp với thành tố auto (tự) và phagein (ăn, thực). Cha đẻ của thuật ngữ này là nhà khoa học Christian de Duve, người đoạt giải Nobel Y học 1974.

Tự thực (autophagie) là một cơ chế tự nhiên của quá trình thoái hóa và tái tạo các thành phần của tế bào, hiểu nôm na là cách các tế bào tái tạo các thành phần của chính mình. Quá trình làm sạch các chất cặn bã trong tế bào (theo cấu trúc kiểu túi lọc) kết hợp với các enzyme men tiêu hóa sẽ giúp cơ thể loại bỏ các chất độc. Cơ chế này được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1960 khi các nhà khoa học phát hiện tế bào có thể thải các thành phần của mình bằng cách đưa chúng vào một lớp màng tạo thành một bọng hình túi và vận chuyển túi này đến một trung tâm tái tạo bên trong tế bào.Ngược lại, đột biến gen tự thực có thể gây nhiều bệnh, trong đó có các căn bệnh nguy hiểm như ung thư và các bệnh Alzheimer, Parkinson, v.v...

Trước đây, khoa học chỉ biết tớigiới hạn cuối cùng của tế bào là khả năng tự hoại tử và biến mất. Bệnh lý xuất hiện khi tế bào bị “nhiễm bẩn” dẫn tới tình trạng viêm. Phải mất nhiều thời gian khoa học mới chứng minh được rằngtế bào có thể chết đi trong một cơ thể sống, với quá trình tự thực. Tế bào chết đi hay ở một dạng thức nào khác, được cho là đã lập trình sẵn trong các gen của chúng ta.. Theo tiêu chí của giải Nobel Y học, các công trình nghiên cứu đoạt giải phải có tầm quan trọng đặc biệt trong y học và khoa học đời sống, thay đổi các khuôn mẫu khoa học vốn dĩ và đem lại lợi ích lớn cho con người

Quá trình tự thực trên một tế bào

Qua quá trình nghiên cứu, Giáo sư Nhật bản Ohsumi xác định được 15 gen đóng vai trò quan trọng trong quá trình tự thực.Trước đó, từ những năm 90 của thế kỷ trước, Giáo sư Nhật Bản Ohsumi đã sử dụng men nở làm bánh để xác định các gen điều khiển quá trình "tự thực" và sau đó chứng minh rằng cơ chế này cũng hoạt động tương tự ở người. Đây là một quá trình có ý nghĩa quan trọng đối với việc ngăn sự phát triển ung thư và chống lại các bệnh như tiểu đường. Giới thiệu về những ứng dụng của công trình được vinh danh năm nay, Hội đồng Giải thưởng Nobel nhấn mạnh: “Những đột biến trong gen tự thực có thể gây ra bệnh tật và quá trình tự thực có liên quan đến một số tình trạng như ung thư, bệnh thần kinh”.

Đây cũng là lý do khiến ông được Viện Hàn lâm Khoa học Tụy Điển quyết định trao giải Nobel Y học 2016 cho Giáo sư japonais Ohsumi. “Kết quả này không quá ngạc nhiên vì nó cho phép phát hiện nhiều điều bí ẩn trong cơ thể người», thành viên viện Hàn lâm Khoa học Thụy điển-người công bố giải Nobel Y học 2016 Thomas Perlmann nói.