Những nguyên nhân, dấu hiệu của bệnh não úng thủy ở trẻ nhỏ

Não úng thủy là tình trạng dư thừa quá mức một loại chất lỏng trong não mà giới chuyên môn gọi là dịch não tủy (CSF), khiến não và sọ của bé sưng lên. Dịch não tủy là chất lỏng trong suốt bao quanh não và tủy sống- do đám rối mạch mạc tiết ra và được một bộ phận khác gọi là thể pacchioni lấy đi.

Dịch não tủy có vai trò bao bọc não và tủy sống, bảo vệ não khỏi các sang chấn bên ngoài.

Cung cấp dưỡng chất cho não và loại bỏ chất thải, điều chỉnh thay đổi áp suất trong não...

Nguyên nhân gây não úng thủy ở trẻ nhỏ

Nguyên nhân khiến bé bị não úng thủy phụ thuộc vào loại bệnh não úng thủy mà bé mắc. Cụ thể:

Não úng thủy bẩm sinh

Tình trạng não úng thủy xảy ra khi trẻ chào đời vì những lý do sau:

• Giãn não thất (Ventriculomegaly): Đây là tình trạng não thất của trẻ lớn hơn bình thường do khuyết tật bẩm sinh. Chính vì lý do này, dòng chảy của dịch não tủy trở nên bất thường, gây ra não úng thủy.
• Hẹp cống não: Vì các ống nối của não thất bị hẹp khiến dòng chảy của dịch não tủy bị ngăn cản dẫn đến não úng thủy.
• Nang màng nhện: Các lớp nang màng nhện(một lớp màng bao phủ não)có liên kết với não thất. Trong khi đó, các túi nang chứa dịch não thủy phát triển bất thường ở lớp nang màng nhện này, ảnh hưởng đến áp lực của dịch não tủy gây ra não úng thủy.
• Nứt đốt sống(gai xương bị hở hay cột sống có phần không kín hoàn toàn)- là một khuyết tật ống thần kinh, khiến cho tủy sống và phần còn lại của hệ thần kinh hình thành bất bình thường. Và dịch não tủy bị dư thừa là một trong những bất thường này.
• Người mẹ bị nhiễm trùng trong thời gian mang thai: Nếu mẹ lúc mang thai bị nhiễm trùng nghiêm trọng thì nguy cơ sinh con bị não úng thủy sẽ tăng. Các bệnh như rubella, sởi, quai bị... có thể liên quan đến tình trạng não úng thủy ở trẻ nhỏ.

Não úng thủy sau khi chào đời

Ngoài bị não úng thủy bẩm sinh, một số bé sinh ra khỏe mạnh bình thường nhưng sau đó có nguy cơ mắc bệnh, nguyên nhân thường do:

• Xuất huyết não thất: Xuất huyết máu não khiến máu chảy vào não thất, trộn lẫn với dịch tủy khiến áp suất chất lỏng trong não tăng lên và gây bệnh. Những tình trạng này thường gặp ở những trẻ sinh non, hiếm khi xảy ra với các trẻ sinh đúng tháng.
• Chấn thương đầu có thể gây chảy máu trong não thất dẫn đến chứng tràn dịch não.
• Nhiễm trùng: Trẻ bị nhiễm trùng, gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh và dẫn đến chứng tràn dịch não, gây não úng thủy.
• Hấp thu dịch não tủy kém: xét về cơ chế hoạt động, dịch não tủy chảy qua các tâm thất trái nhưng vì dòng máu không thể hấp thu lượng dịch dư thừa do các khuyết tật trong não thất gây nên bệnh não úng thủy.

Các dấu hiệu trẻ bị não úng thủy

• Đầu bé sưng bất thường: Đây là dấu hiệu rõ ràng và sớm nhất khi trẻ mắc bệnh. Đường kính đầu trẻ tăng từng ngày, sọ mở rộng, căng phồng và mềm, dễ cảm nhận khi sờ vào. Thêm vào đó, tình trạng này khiến đầu trẻ trở nên kỳ quặc, phát triển bất thường so với kích thước cơ thể.
• Trẻ hay quấy khóc, bú kém, có thể nôn ói, ánh mắt luôn nhìn xuống mà không di chuyển mắt nhiều( mắt mặt trời lặn).
• Hai tay và chân trẻ có thể mềm nhũn, kém linh hoạt. Trẻ hay tức giận, khó chịu và thường xuyên bị động kinh.

Nếu phụ huynh phát hiện con mình có những dấu hiệu kể trên, nên đưa trẻ đến khám tại bệnh viện để có chẩn đoán và xử trí kịp thời.

Bệnh não úng thủy có chữa được không?

Cách duy nhất để điều trị bệnh não úng thủy là phẫu thuật. Hiện không có loại thuốc nào có thể chữa được bệnh này. Các bác sĩ sẽ chỉ định những loại phẫu thuật sau:

• Phẫu thuật cấy ống shunt: Đây là phương pháp điều trị thường dùng nhất cho trẻ sơ sinh bị tràn dịch màng não. Bác sĩ sẽ dùng một ống dài, được làm từ silicon giống như ống thông đặt vào bên trong não thất nơi dịch não tủy tích tụ. Ống thông này sẽ hỗ trợ chuyển hướng dịch não tủy ra khỏi não trẻ. Thông thường, điểm đến của chất dịch dư thừa này là khoang phúc mạc. Bên cạnh đó, các bác sĩ gắn một chiếc van tại một điểm gần não thất để điều khiển dòng chảy và áp lực của dịch não tủy thoát ra khỏi não thất. Thêm vào đó, nó còn có tác dụng ngăn ngừa dòng chảy ngược của não dịch tủy vào não thất để khống chế bệnh.
• Nội soi phá sàn não thất 3: Các bác sĩ rạch một đường ở não thất và chèn một máy dò để nhìn vào sâu trong hệ thống não thất để tạo một con đường mới cho dòng chảy dịch não tủy. Phương pháp này ít gây đau đớn nhưng hiệu quả thấp hơn với trẻ sơ sinh.

Phòng bệnh não úng thủy ở trẻ nhỏ?

Hiện vẫn không có cách nào để ngăn ngừa chứng tràn dịch não mặc dù căn bệnh này được phát hiện khá sớm khi thai nhi còn trong bụng mẹ. Các nhà khoa học vẫn đang nghiên cứu tìm ra cách để ngăn ngừa và chữa trị bệnh này, tuy vậy, bạn vẫn có thể thực hiện những việc sau để có thể giảm bớt rủi ro:

• Vì não úng thủy là một trong những dị tật của ống thần kinh nên để phòng ngừa bệnh thì trước khi có kế hoạch mang thai và trong những tháng đầu tiên của thai kỳ, các mẹ cần bổ sung acid folic(còn gọi là vitamin B9) đầy đủ. Đây là chất cần thiết giúp cho sự đóng ống thần kinh được hoàn chỉnh trong thời kỳ bào thai. Ngoài bổ sung bằng viên uống, mẹ có thể bổ sung acid folic cho cơ thể bằng các loại ngũ cốc, rau xanh.
• Cần khám sức khỏe định kỳ đúng và đủ trong thời gian mang thai. Khám đúng hẹn sẽ giúp bác sĩ theo dõi sát sao tình hình của thai nhi, đồng thời có thể phát hiện sớm nếu bị bệnh khiến cơ hội sống sót của bé tăng lên.
• Cần tiêm chủng đầy đủ trong thời kỳ mang thai. Nên tham khảo các ý kiến của bác sĩ để tiêm các loại vắc xin phòng bệnh. Mẹ cần bảo vệ sức khỏe được tốt để hạn chế tối đa các bệnh thông thường có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.
• Bảo vệ con trẻ không bị chấn thương đầu: Không xoay lắc mạnh trẻ nhỏ dưới 3 tháng tuổi, tránh những vật không an toàn cho con khi bé tập bò, tập đi... Sử dụng nôi có lan can hoặc thanh chắn bảo vệ để trẻ không bị té ngã. Đi du lịch bằng ô tô nên cho con ngồi ghế chuyên dụng cho trẻ em.
• Các phụ huynh cần chú ý, theo dõi những biểu hiện của con hàng ngày nhằm phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường của con. Việc phát hiện sớm bệnh, sẽ giúp bé điều trị bệnh tốt hơn và phát triển bình thường.
• Nên tham khảo các ý kiến các bác sĩ nhi khoa về các lịch tiêm phòng cho trẻ để bảo vệ con khỏi các bệnh tật có thể có nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng ảnh hưởng đến não trẻ. Các bậc phụ huynh nhớ theo sát lịch, tránh bỏ sót để bảo vệ sức khỏe con tốt nhất.

Xem thêm:

• Nguyên nhân gây não úng thủy ở thai nhi
• Bệnh não úng thủy có chữa được không?
• Những điều cần biết về bệnh xuất huyết não và cách điều trị