Những điều cần biết về vắc xin rota

Virus rota là virus gây ra bệnh tiêu chảy ở phần lớn trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh. Khi bị nhiễm virus rota, trẻ sẽ bị tiêu chảy và có thể đi ngoài phân nước lên đến hơn 20 lần trong một ngày, nôn có kèm theo sốt từ 2 đến 7 ngày. Tình trạng nghiêm trọng là gây mất nước ở trẻ và có thể dẫn đến tử vong. Do đó, virus rota được xem là virus nguy hiểm với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Virus rota gây bệnh từ người sang người, hoặc qua phân của người nhiễm bệnh bằng cách lây trực tiếp hoặc gián tiếp. Khả năng lây nhiễm của virus rota là rất cao do virus được thải ra qua đường tiêu hóa, rồi tồn tại trong môi trường từ vài giờ đến vài ngày.

Đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, virus rota là loại virus nguy hiểm và phổ biến, dễ bị lây nhiễm nên việc uống vắc xin rota sớm sẽ giúp trẻ được bảo vệ khỏi bệnh tiêu chảy do loại virus này gây ra.

Ở Mỹ, bệnh tiêu chảy do virus rota là bệnh nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Hầu hết các trẻ dưới 5 tuổi đều ít nhất một lần bị nhiễm virus rota.

Trước khi có vắc xin rota, số liệu ghi nhận bệnh tiêu chảy do virus này gây ra tại Mỹ cụ thể như sau:

• Trên 200.000 trẻ nhỏ được cấp cứu
• Từ 50.000 đến 70.000 trẻ phải nhập viện vì bệnh
• Và từ 20 đến 60 trẻ đã tử vong do virus rota.

Từ khi có vắc xin rota, các trường hợp nhập viện và cấp cứu vì mắc bệnh tiêu chảy do virus rota gây ra đã giảm đáng kể.

Hiện có 3 loại vắc xin rota như sau:

• Vắc xin rotarix (Bỉ): Uống 2 liều, mỗi liều 1.5ml. Liều thứ nhất uống lúc trẻ 1.5 – 2 tháng tuổi. Liều thứ 2 cách liều thứ nhất tối thiểu 1 tháng. Cần hoàn thành 2 liều trước 6 tháng tuổi. Giai đoạn sử dụng vắc xin rotarix tốt nhất là khi trẻ từ 2 – 5 tháng tuổi.
• Vắc xin rotateq (Mỹ): Uống 3 liều, mỗi liều 2ml. Liều thứ nhất, uống lúc khoảng 8 – 12 tuần tuổi, liều thứ 2 cách liều thứ nhất và liều thứ 3 cách liều thứ 2 tối thiểu 1 tháng. Cần hoàn thành 3 liều trước 8 tháng tuổi. Với các bé trên 5 tháng tuổi thì không uống được vắc xin rotarix mà chỉ uống được vắc xin rotateq.
• Vắc xin rotavin M1 (Việt Nam): Uống 2 liều. Liều thứ nhất, uống lúc trẻ 6 – 10 tuần tuổi. Liều thứ hai cách liều thứ nhất 2 tháng.

Trong 6 tháng đầu đời, cơ thể trẻ chưa tạo ra được kháng thể chống lại những tác nhân gây bệnh, do đó, khi bị tiêu chảy do nhiễm virus rota, sẽ làm sức khỏe của trẻ bị suy yếu, sụt cân, nặng nhất có thể khiến trẻ tử vong. Do đó, hoàn thành việc uống ngừa vắc xin rota trong 6 tháng đầu này là rất quan trọng, giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ.

Tuy nhiên, cần lưu ý trẻ phải được uống vắc xin rota liều đầu tiên trước 15 tuần tuổi và liều cuối cùng trễ nhất là vào lúc 8 tháng tuổi, và có thể được sử dụng cùng lúc khi tiêm phòng các vắc xin khác mà vẫn an toàn.

Việc uống vắc xin rota giúp hầu hết các trẻ tránh mắc bệnh tiêu chảy nghiêm trọng do virus rota gây ra. Tuy nhiên, nó không có tác dụng ngừa bệnh tiêu chảy do các loại virus khác hoặc các nguyên nhân khác gây ra.

• Trẻ đã từng bị phản ứng dị ứng gây nguy hiểm đến tính mạng khi uống vắc xin rota liều đầu tiên.
• Trẻ bị dị ứng với bất kỳ thành phần nào của vắc xin.
• Trẻ bị suy giảm miễn dịch kết hợp trầm trọng.
• Trẻ từng mắc bệnh lồng ruột
• Trẻ bị suy giảm hệ miễn dịch.
• Trẻ đang được điều trị bằng các thuốc steroid
• Trẻ mắc bệnh ung thư và đang điều trị bệnh bằng xạ trị.

Ở mức độ nhẹ, một số tác dụng phụ sau khi uống vắc xin rota thường gặp như:

• Bị tiêu chảy nhẹ trong vòng vài ngày hoặc nhiều nhất là 2 tuần.
• Nôn
• Quấy khóc

Ở mức độ nặng hơn, trẻ có thể bị lồng ruột. Tuy nhiên, tỷ lệ này là rất bé, chỉ 1/20.000 – 1/100.000 trẻ (thống kê tại Hoa Kỳ) bị lồng ruột trong 1 tuần sau khi uống vắc xin rota liều thứ nhất và thứ 2.

Thực tế thì trẻ vẫn có thể mắc bệnh lồng ruột mà không rõ nguyên nhân. Hiện tại, loại vắc xin rota gây ra lồng ruột đã bị loại bỏ.

• Sau khi uống vắc xin rota khoảng 30 phút mà trẻ trớ hoặc nôn, cần cho trẻ uống thay thế liều khác
• Trước và sau khi uống vắc xin 30 phút không nên cho trẻ bú
• Trẻ đang đi ngoài có uống rota được không? Câu trả lời là cần hoãn việc uống vắc xin rota khi trẻ đang bị ốm, nôn hoặc tiêu chảy ở mức độ vừa hoặc nặng.
• Giai đoạn tốt nhất để trẻ uống vắc xin rota liều đầu tiên là lúc 6 – 12 tuần tuổi.
• Mặc dù không phải bé nào uống vắc xin rota cũng đều bị chán ăn, tiêu chảy, nôn, nhưng có khoảng 5-15% trẻ sau khi uống vắc xin rota gặp phản ứng phụ trên.
• Khi thấy trẻ có biểu hiện đau bụng kèm theo khóc to và kéo dài, cha mẹ cần theo dõi, vì đây có thể là biểu hiện của bệnh lồng ruột. Ban đầu, các dấu hiệu có thể chỉ kéo dài trong vài phút rồi biến mất và sau đó có thể xuất hiện nhiều lần trong một giờ. Trẻ cũng có thể co chân lên ngực, nôn nhiều lần, hoặc đi phân có lẫn máu. Trẻ cũng dễ cáu kỉnh và trở nên yếu đi.

Gần đây, nhiều thông tin được chia sẻ rằng trẻ bú mẹ hoàn toàn không cần uống vắc xin rota, bởi vì sữa mẹ có thể bảo vệ khỏi virus này, và nếu có uống thì vắc xin cũng không có tác dụng.

Thông tin này là dựa trên một số nghiên cứu về thành phần sữa mẹ có chứa kháng thể chống lại virus rota bằng cách ức chế và làm mất khả năng nhân đôi của virus. Vì vậy, trẻ bú mẹ uống vắc xin rota có thể sẽ làm giảm đáp ứng miễn dịch của vắc xin với trẻ. Nhưng, hiện nay, trên thế giới vẫn chưa có bất kỳ nghiên cứu nào khuyến cáo trẻ bú mẹ thì không nên uống vắc xin rota. Ngay cả khi trẻ có bú mẹ hoàn toàn thì hiệu quả vắc xin vẫn còn rất đáng kể, mặc dù có bị giảm. Ngoài ra, một số nghiên cứu khác cho biết, khả năng đáp ứng miễn dịch của trẻ đối với vắc xin rota là không bị ảnh hưởng bởi sữa mẹ. Do đó, WHO và các tổ chức y khoa lớn ở nhiều nước khuyến cáo trẻ dù bú mẹ hoàn toàn hay không đều nên được uống vắc xin rota để phòng bệnh tiêu chảy do virus này gây ra.

Uống ngừa vắc xin rota là cách tốt nhất giúp trẻ phòng bệnh tiêu chảy do virus này gây ra

Hiện nay, trong chương trình tiêm chủng mở rộng chưa có vắc xin rota, vắc xin rota chỉ có trong tiêm chủng dịch vụ. Do đó, cha mẹ có trẻ trong độ tuổi cần uống vắc xin rota nên đưa trẻ đến các cơ sở của Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec để được tư vấn và cho trẻ uống đúng thời điểm, giúp trẻ phòng bệnh an toàn và hiệu quả nhất.

Xem thêm

• Vắc-xin Rota tiêu chảy cấp
• Sử dụng vắc-xin Rotavin của Việt Nam có tốt không?
• Thời điểm vàng cho trẻ uống vắc xin Rota