Cách xử lý hiệu quả bệnh tay chân miệng ở trẻ nhỏ

Bệnh tay chân miệng là căn bệnh rất phổ biến hiện nay - đặc biệt ở trẻ nhỏ. Đây là nỗi lo lắng của rất nhiều bậc phụ huynh, do đó việc trang bị kiến thức về bệnh tay chân miệng ở trẻ nhỏ là vô cùng cần thiết. Qua bài viết sau đây, HoiBenh sẽ cùng các bậc cha mẹ tìm hiểu những thông tin hữu ích nhất về căn bệnh này.

Bệnh tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây từ người sang người, không lây truyền qua gia súc và vật nuôi, dễ tạo thành dịch bệnh. Bệnh do một nhóm virus thuộc nhóm Enterovirus (virus đường ruột) gây nên.

Hai tác nhân thường chính thường gặp nhất là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71). Theo nghiên cứu A16 ít gây biến chứng thần kinh, có thể tự hết trong vài ngày. Đối với EV71, đây là loại nguy hiểm rất dễ gây các biến chứng thần kinh và tim mạch như viêm não - màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp dẫn đến tử vong nếu không được phát hiện và xử lí kịp thời.

Giai đoạn lây lan mạnh nhất của bệnh là giai đoạn đầu của bệnh (3 ngày trước khi sốt). Bệnh lây lan theo đường tiêu hóa, khi tiếp xúc trực tiếp với dịch mũi họng, nước bọt, dịch nốt phỏng hay phân của trẻ nhiễm virus. Bên cạnh đó, tiếp xúc gián tiếp với chất tiết của bệnh nhân trên đồ chơi, bàn ghế, dụng cụ sinh hoạt và nền nhà cũng có thể khiến bệnh lây lan. Các yếu tố sinh hoạt tập thể như trẻ đi học tại nhà trẻ, trường mẫu giáo hoặc các khu vui chơi trẻ em, nơi tập trung đông người... là các nguy cơ tiềm ẩn lây lan bệnh tay chân miệng ở trẻ nhỏ.

Bất kì ai cũng có khả năng mắc bệnh, tuy nhiên bệnh thường gặp nhất là ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, đặc biệt là nhóm dưới 3 tuổi. Ít gặp ở lứa tuổi trên 5 và dưới 6 tháng tuổi vì trẻ dưới 6 tháng có kháng thể của mẹ truyền sang trong thời kì bào thai. Trẻ dưới 6 tháng tuổi ít khi mắc bệnh nhưng khi mắc lại dễ chuyển nặng, phải nhập viện sớm và theo dõi đặc biệt. Tuy mọi người đều có thể nhiễm virus, nhưng không phải ai cũng có biểu hiện bệnh khi bị nhiễm, chủ yếu biểu hiện ở trẻ nhỏ do hệ miễn dịch còn yếu, chưa có kháng thể chống lại bệnh này.

Bệnh tay chân miệng ở trẻ nhỏ gặp rải rác quanh năm ở hầu hết các địa phương trên cả nước. Ở các tỉnh phía Nam, bệnh có xu hướng bùng phát thành dịch vào hai thời điểm từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12 hằng năm.

Giai đoạn ủ bệnh: từ 3-7 ngày và thường không biểu hiện triệu chứng.

Giai đoạn khởi phát: 1-2 ngày với biểu hiện sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng, biếng ăn, tiêu chảy vài lần trong ngày, phân không nhầy máu. Triệu chứng khởi phát thường gặp nhất là sốt và đau họng.

Giai đoạn phát bệnh: có thể kéo dài 3-10 ngày với các triệu chứng điển hình:

• Loét miệng: sau khi sốt 1-2 ngày, lúc đầu là chấm hồng ban, sau đó tiến triển thành mụn nước, gây đau, chảy nước miếng, biếng ăn. Vết loét đỏ hay phỏng nước xuất hiện ở niêm mạc miệng, họng, lưỡi gà, amidan, niêm mạc má và lưỡi, có thể kéo dài hàng tuần lễ.
• Phát ban dạng phỏng nước: lòng bàn tay, bàn chân, mông, gối. Các vết phát ban tồn tại trong thời gian ngắn, dưới 7 ngày sau đó để lại vết thâm (không đỏ, không sẹo lõm). Đôi khi cũng ở dạng dát sẩn không có mụn nước, nổi cộm hay ẩn dưới da, kích thước từ 2-10mm và tự hết trong vòng 1 tuần.

• Sốt: từ 2-4 ngày (7 ngày). Nhiễm EV71 thường sốt cao trên 39 độ và sốt liên tục nhiều hơn 3 ngày. Nếu trẻ sốt cao và nôn nhiều có thể gây ra biến chứng. Biến chứng thần kinh, tim mạch thường xuất hiện sớm từ ngày 2 đến ngày 5 của bệnh.

Giai đoạn lui bệnh: thường từ 3-5 ngày sau đó, trẻ hồi phục hoàn toàn nếu không có biến chứng xảy ra.

Nguyên tắc điều trị:

• Bệnh chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, chỉ điều trị hỗ trợ.
• Bệnh do virus gây ra, không sử dụng kháng sinh khi không xuất hiện bội nhiễm.
• Theo dõi bé chặt chẽ, phát hiện sớm và điều trị các biến chứng.
• Đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ, nâng cao thể trạng của trẻ.

Trẻ bị tay chân miệng mức độ nhẹ có thể được chăm sóc tại nhà (theo chỉ định của bác sĩ) khi trẻ mới xuất hiện các vết loét và các bỏng nước ở miệng, lòng bàn tay, bàn chân trẻ, có thể kèm theo sốt nhẹ, trẻ quấy khóc, sợ ăn, bú kém. Chăm sóc cho trẻ mắc bệnh tay chân miệng tại nhà:

• Cung cấp dinh dưỡng đầy đủ cho trẻ, cho ăn thức ăn dễ tiêu
• Vệ sinh răng miệng sạch sẽ bằng nước muối sinh lý NaCl 0.9%
• Vệ sinh da sạch sẽ chống bội nhiễm bằng các dung dịch có tính sát khuẩn nhẹ.
• Sử dụng thuốc hạ sốt cho trẻ theo đúng chỉ định của bác sĩ.
• Cho trẻ nghỉ ngơi thoải mái, tránh kích thích.
• Tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ 1-2 ngày/lần trong 8-10 ngày đầu của bệnh, nếu trẻ sốt phải tái khám mỗi ngày đến khi hết sốt được 48h.

Cho trẻ nhập viện ngay khi có các dấu hiệu sau:

• Sốt cao trên 39 độ.
• Thở nhanh và khó thở.
• Đi loạng choạng, co giật, hôn mê.
• Giật mình, người lừ đừ, quấy khóc liên tục, nôn ói nhiều, run chi, bứt rứt suốt đêm không ngủ.
• Da trẻ nổi vân tím, tay chân lạnh, vã mồ hôi.

• Người lớn và trẻ nhỏ trong gia đình nên rửa tay bằng xà phòng dưới vòi nước chảy nhiều lần trong ngày, đặc biệt trước khi chế biến thức ăn, trước khi bế trẻ, trước khi cho trẻ ăn, sau khi đi vệ sinh, thay tã và làm vệ sinh cho trẻ.
• Đảm bảo vệ sinh ăn uống: ăn chín, uống chín, vật dụng chế biến hoặc đựng thức ăn đảm bảo được rửa sạch sẽ trước khi sử dụng
• Sử dụng nước sạch trong mọi sinh hoạt hàng ngày.
• Không cho trẻ ăn bốc, mút tay, ngậm mút đồ chơi và hạn chế dùng chung ly, thìa, khăn ăn, bát, đĩa, đồ chơi... với trẻ khác.
• Thường xuyên lau bề mặt các dụng cụ tiếp xúc trực tiếp với trẻ hàng ngày như đồ chơi, dụng cụ học tập, vặn cửa, tay vịn cầu thang, bàn, ghế, sàn nhà... bằng xà phòng hoặc các chất tẩy rửa chuyên dụng.
• Tuyệt đối không cho trẻ tiếp xúc với trẻ bị bệnh hoặc trẻ đang nghi ngờ mắc bệnh tay chân miệng.
• Không được chủ quan khi thấy trẻ có những dấu hiệu nào kể trên, đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và hướng dẫn cụ thể.

Xem thêm:

• Chăm sóc trẻ nhiễm tay chân miệng tại nhà
• Bé bị bệnh tay chân miệng thì nên ăn gì? kiêng gì?