Bệnh sởi lây như thế nào?

Bệnh sởi là một căn bệnh truyền nhiễm cấp tính, bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi,

Theo bác sĩ Trương Hữu Khanh - Trưởng khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện Nhi Đồng 1, Thành phố Hồ Chí Minh - bệnh sởi do virus gây ra, thường gây ra biến chứng ở trẻ em. Bệnh thường gặp ở những người chưa có miễn dịch do chưa tiêm vắc xin đầy đủ hay chưa bị bệnh sởi lần nào. Bệnh rất hiếm gặp ở những người đã được tiêm phòng đầy đủ.

Bệnh sởi có tốc độ lây truyền rất nhanh, bệnh chủ yếu lây qua đường hô hấp. Virus sởi có ở trong mũi, cổ họng của người bệnh. Khi tiếp xúc trực tiếp với chất tiết từ mũi họng của bệnh nhân, hoặc tiếp xúc khi bệnh nhân ho hay hắt hơi làm bắn những giọt nước bọt nhỏ li ti vào không khí, khi người lành hít phải qua miệng hoặc mũi sẽ bị nhiễm bệnh.

Người mắc bệnh sởi thường phát tán virus ra môi trường xung quanh từ thời kỳ ủ bệnh, từ 7 ngày trước cho đến 7 ngày sau khi bệnh khởi phát. Đặc biệt lưu ý là trong thời kỳ ủ bệnh, bệnh nhân chưa có biểu hiện ra bên ngoài, nên không biết để phòng tránh, do đó rất dễ truyền bệnh cho nhiều người trong thời gian này.

Ngoài bệnh nhân thì những người chăm sóc bệnh nhân sởi hoặc có tiếp xúc với mầm bệnh mà không rửa tay sạch sẽ, diệt khuẩn cũng có thể trở thành nguồn lây truyền virus cho người khác.

Ngoài ra, bệnh sởi còn có thể lây truyền từ mẹ sang con theo đường máu qua rau thai. Trường hợp này cần đặc biệt lưu ý, bởi nó sẽ làm ảnh hưởng đến quá trình phát triển của thai nhi trong bụng mẹ.

Bệnh sởi dễ lây lan và trở thành dịch nếu như không kịp thời phát hiện và cách ly bệnh nhân. Trong gia đình chỉ cần có một người bị bệnh thì những thành viên còn lại nếu chưa có miễn dịch sẽ bị nhiễm bệnh. Riêng với trẻ sơ sinh thường sẽ có kháng thể miễn dịch do mẹ truyền cho qua nhau thai. Lượng kháng thể này có thể tồn tại từ 4 đến 6 tháng, có nhiều nghiên cứu cho thấy thậm chí kháng thể từ mẹ truyền sang có thể bảo vệ em bé cho đến 9 tháng tuổi. Chính vì vậy mà thông thường trẻ ít bị bệnh sởi trong giai đoạn này, và ngành y tế cũng khuyến cáo người dân cho trẻ tiêm vắc xin phòng sởi lúc trẻ được 9 - 12 tháng tuổi (tiêm mũi đầu tiên).

Khi bị bệnh sởi, bệnh nhân thường có các triệu chứng sau đây:

• Bệnh nhân, đặc biệt là trẻ nhỏ thường bị sốt cao từ 39 - 40 độ C.
• Bệnh nhân bị ho nhiều, chảy nước mũi, mắt đỏ, chán ăn. Với trẻ nhỏ thường bỏ ăn.
• Ở người lớn và các trẻ lớn thường kèm thêm triệu chứng đau mỏi cơ, đau đầu,..
• Sau 4 -5 ngày sốt, ho bệnh nhân sẽ có biểu hiện phát ban ngoài da. Ban có hình tròn hoặc hình bầu dục, có đường kính 1 - 2 mm, các nốt ban có thể tập trung thành từng mảng hoặc đứng riêng rẽ. Ban mọc theo thứ tự như sau: đầu tiên mọc sau tai, mặt, sau đó lan xuống phần thân, lan ra tay và cuối cùng lan xuống chân.
• Sau khi mọc ban, bệnh nhân vẫn còn ho và sốt cao cho tới khi ban lan xuống đến chân.
• Sau đó sốt giảm, ban bay theo thứ tự đã mọc và để lại vết thâm trên da kéo dài trong nhiều tuần.

Trẻ nhỏ khi bị bệnh sởi có thể gặp phải nhiều biến chứng như viêm thanh quản, viêm phổi, viêm tai giữa gây chảy mủ tai, tiêu chảy phân có máu, đặc biệt là gây suy dinh dưỡng, trẻ bị còi cọc kéo dài.

Khi thấy trẻ ho dai dẳng, kèm theo sốt cao liên tục từ 39 - 40 độ C trong 2 ngày thì rất có khả năng trẻ đã bị sởi. Căn bệnh này có thể điều trị tại nhà như sau:

• Cho trẻ uống thuốc hạ sốt khi sốt.
• Sử dụng thuốc giảm ho.
• Cho trẻ uống nhiều nước.
• Cho trẻ ăn các loại thức ăn lỏng, dễ tiêu.
• Bên cạnh đó, cần phải theo dõi trẻ cẩn thận, khi trẻ có biểu hiện thở nhanh, thở gấp hoặc có kèm theo co giật thì cần đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để bác sĩ thăm khám và theo dõi.
• Đồng thời cần tăng cường dinh dưỡng cho trẻ để đề phòng suy dinh dưỡng.
• Vệ sinh răng miệng và vệ sinh cá nhân cho trẻ để phòng tránh các bệnh cơ hội.
• Khi trẻ mắc bệnh hoặc nghi ngờ mắc bệnh sởi cần phải cách ly, không đưa trẻ đến những nơi có đông người, nếu trẻ đang đi học, cần cho trẻ nghỉ học cho tới khi khỏi bệnh.

• Khi trẻ mắc bệnh sởi, người lớn thường cho trẻ kiêng gió, kiêng nước bằng cách trùm kín người trẻ và không vệ sinh cơ thể cho trẻ. Theo bác sĩ Khanh không nên làm như vậy, bởi vì khi trùm kín cơ thể sẽ khiến cho trẻ không hạ sốt được, trẻ có thể bị co giật do sốt cao. Còn nếu không vệ sinh cơ thể, trẻ có thể bị nhiễm trùng da, biến chứng viêm phổi, rất nguy hiểm. Điều cần lưu ý đó là không để trẻ bị lạnh.
• Kiêng khem ăn uống vì sợ bệnh nhân khó tiêu cũng là một quan niệm sai lầm. Các bác sĩ khuyến cáo không nên kiêng khem ăn uống quá vì như vậy trẻ rất dễ bị suy dinh dưỡng, dễ mắc phải các biến chứng khác. Phụ huynh cần cho trẻ ăn nhiều hơn bằng cách cho trẻ ăn nhiều bữa, lựa chọn các loại thức ăn dễ tiêu.
• Nhiều gia đình khi có trẻ bị bệnh sởi không chú ý đến việc vệ sinh nơi ở, làm cho tình trạng lây nhiễm trở nên trầm trọng hơn. Các chuyên gia khuyến cáo khi phát hiện có người trong gia đình bị bệnh sởi, cần tiến hành cách ly, đồng thời cần vệ sinh môi trường sinh sống sạch sẽ và giữ cho nơi ở luôn thông thoáng không khí.
• Có người lại cho rằng bệnh sởi lây thông qua việc tiếp xúc da ở các nốt ban. Như đã trình bày ở trên, bệnh sởi chủ yếu lây qua đường hô hấp. Rất hiếm gặp trường hợp bị lây gián tiếp qua tiếp xúc ngoài da.
• Một số phụ huynh do quá chủ quan, không tiêm phòng cho trẻ em. Có thể do phụ huynh sợ biến chứng nên không cho trẻ tiêm phòng từ sau khi được 9 tháng tuổi cho đến trước 1 tuổi. Theo thống kê, hầu hết các trường hợp trẻ mắc bệnh sởi đều chưa được tiêm phòng.
• Có một số phụ huynh lại quá bi quan về bệnh cũng không tốt. Bệnh sởi tuy là bệnh truyền nhiễm cấp tính, nhưng không quá nguy hiểm, phần lớn có thể chữa khỏi được trong thời gian ngắn.
• Có nhiều phụ huynh lại áp dụng các phương pháp chữa bệnh dân gian truyền miệng bằng cỏ cây, hoa lá. Các phương pháp này chưa được kiểm chứng hiệu quả, rất dễ gây ra nhiễm trùng hoặc ngộ độc.

Dưới đây là các biện pháp phòng tránh nhằm hạn chế mắc và lây lan bệnh sởi:

• Biện pháp phòng ngừa bệnh sởi hiệu quả nhất là tiêm vắc xin phòng bệnh cho trẻ lúc 9 tháng tuổi và tiêm mũi nhắc lại lúc 18 tháng tuổi.
• Cần cách ly, hạn chế tối đa việc tiếp xúc với bệnh nhân hoặc người nghi bị nhiễm bệnh.
• Chú ý vệ sinh cá nhân phòng tránh lây bệnh cho bản thân và người khác.
• Tại khu vực đang có dịch, những trẻ có nguy cơ cao bị bệnh cần được tiêm vắc xin sởi theo khuyến cáo của cơ quan y tế tại địa phương đó.
• Mọi người cần thường xuyên rửa tay bằng xà phòng diệt khuẩn, đặc biệt trước khi tiếp xúc với trẻ nhỏ.
• Mọi người cũng cần che miệng khi hắt hơi và khi ho.

Như vậy chúng ta đã có câu trả lời cho câu hỏi “ Bệnh sởi lây như thế nào? “ và cách phòng tránh bệnh sởi lây lan. Bệnh sởi chủ yếu lây lan qua đường hô hấp, rất dễ bùng phát thành dịch, đối tượng có nguy cơ bị bệnh cao nhất là trẻ em. Biện pháp phòng bệnh sởi hiệu quả nhất là tiêm phòng vắc xin bệnh sởi đầy đủ cho trẻ nhỏ. Với bệnh nhân bị bệnh sởi cần được cách ly đúng cách để hạn chế lây truyền bệnh cho những người khác.

Xem thêm:

• Biến chứng sởi: phổ biến hơn bạn nghĩ?
• Triệu chứng bệnh sởi là gì?
• Sởi tiêm mấy mũi là đúng quy trình tiêm phòng